Фото Дехран Муратов, Цивил
Интервју за Алмакос со Насер Нуредини, министер за животна средина и просторно планирање
1.) Господине Нуредини, вие сте еден од единствените иселеници кои се вратиле во родниот град за да придонесете овде, што ве мотивираше да преземете ваква акција?
-Мислам дека не сум единствениот, има многу примери на успешни луѓе кои се вратиле во нашата земја, инвестирале, па дури и отвориле нови работни места. Сепак, мојот случај е повидлив поради природата на мојата работа и мојата јавна функција. Сакам да истакнам дека оваа работна одлука ја донесов во договор со моето семејство, бидејќи тоа значеше дека ќе морам да живеам далеку од нив. Како и да е, чест и привилегија е што ми се даде можност да ја застапувам мојата земја и да можам да придонесувам за нејзе, одејќи по стапките на моето семејство. Јасно ми е дека стандардот на живеење овде не е висок, но тоа не значи дека треба да се откажеме, напротив ова е наша држава и сите треба да се трудиме да го подобриме начинот на живот. Тоа може да се постигне ако работиме заедно и ја тргнеме политиката настрана, особено кога станува збор за инфраструктурата на нашата земја и создавање чиста средина за нашите семејства.
2.) Но, што би им порачале на другите иселеници кои, иако имаат идеи и цели за различни инвестиции, изгледаат скептични да се вратат во својата земја на раѓање за да преземат каква било прогресивна иницијатива?
-Како што споменав претходно, веќе има луѓе кои се враќаат и инвестираат во нашата земја, но тоа не е доволно. Треба да бидеме погласни и појасни за тоа дека политиката, всушност, не игра улога во привлекувањето на граѓаните и младите да се вратат во својата земја и да инвестираат дома. Мора да ги ставиме до значење можностите што државата ги нуди на дијаспората, со други зборови, дека државата нуди субвенции за бизнисите. Сепак, најважно за сите нас е да се фокусираме на зајакнување на овие три столба: здравствениот систем, образовниот систем да им овозможи на нашите деца да се натпреваруваат на меѓународно ниво и инфраструктурата која овозможува создавање чиста и здрава животна средина. Што се однесува до инфраструктурата, не се работи само за поправање и изградба на патишта, туку и за инвестирање во пречистителни станици, канализациони мрежи, депонии со меѓународни стандарди и системи за собирање на отпад со што конечно и засекогаш ќе се реши проблемот со незаконското одлагање на отпадот. Многу од овие погоре споменати точки се во процес на имплементација и доколку нема пречки или непредвидени кризи, сигурен сум дека ќе почнат со работа во следните две до четири години, секако во зависност од инфраструктурата. Донекаде го разбирам скептичниот однос на иселениците, но сега почнавме разговори со Европската унија (ЕУ) и овој факт треба да послужи како гаранција дека сме следени/ мониторирани од ЕУ и немаме друго решение освен да ги почитуваме нивните вредности и стандарди.
3.) Бидејќи и самите сте доселеници, дали сте направиле конкретни планови да донесете други млади луѓе во нашата татковина – со иновативни идеи кои би донеле нов дух во нашата земја и кон нашиот евроатлантски процес?
-Единствениот начин да се постигне оваа цел е создавање повисок животен стандард и намалување на бирократијата. За да ги вратиме младите во својата земја и да имаме корист од нивното искуство и експертиза, мора да понудиме што е можно поотворен и транспарентен процес. Приватниот сектор мора да биде целосно поддржан и деполитизиран. Исто така, работодавачите мора да ги регистрираат и да ги третираат работниците според законот. Во однос на еколошкиот аспект, она што сакам да го истакнам и промовирам пред младите е дека се додека создаваме заштитени подрачја и национални паркови кои обезбедуваат здрава животна средина, во исто време се отвораат одржливи економски можности за управување со овие области.
4.) Со кои проекти може да се пофалите дека сте ги завршиле во 2022 година?
-Со оглед на кризата со која се соочуваме, една од нашите цели беше и продолжува да биде поддршката на нашите граѓани, кои минуваат низ тежок период соочени со зголемените цени на енергијата и трошоците за живот. Но, во меѓувреме продолживме да реализираме и многу други големи проекти. Фактот што успеавме да обезбедиме финансии за многу проекти е голем чекор на просперитет за нашата земја. Имајќи предвид дека во минатото имавме само повеќе анализи во писмена форма, кои никогаш не добија финансиска поддршка.
Инвестициите во проекти за вода за пиење, како оној во Липково, се од големо значење, како и другите што ги направивме низ државата. Тогаш и овде би го нагласил почетокот на инвестирање во канализациони мрежи во руралните општини. Се споменува завршувањето на инвестицијата на канализацијата на Кичово преку ИПА фондовите; отпочнување на тендерската постапка за пречистителна станица и канализациска мрежа во Битола; соработка со општина Тетово за комплетирање на документацијата за пречистителната станица и канализационата мрежа; и комплетирање на документација за регионални депонии за источниот и североисточниот регион. Знам, сите овие документи и официјални писма можеби звучат како многу, но без да ги комплетираме овие документи како што бара ЕУ, не можеме да ги користиме средствата од ИПА. За да се постигне оваа цел, мора да се спроведе тесна соработка меѓу нас и соодветните општини. Меѓу другите проекти со кои се гордеам е и Националниот парк Шар Планина, кој полека се формира и е функционален. Сепак, мора да бидеме свесни дека за да го достигнеме нивото да тече се онака како што мислиме, потребни се неколку години. Со нашата напорна работа веќе започнавме да создадеме вистинско управување за поддршка на граѓаните во одржливиот економски развој. Законската регулатива што ја подготвивме во изминатата година е од големо значење, тука се споменува и измената на законот за животна средина, која не обврзува да ги идентификуваме сите историски локалитети во државата, како што е Охис, за да почнеме да ги чистиме. Потоа, законот за инспекциски надзор во животната средина, како и финализирањето на законите за води, климатски промени, заштита на природата и индустриски емисии, ни помагаат да го достигнеме стандардот што ни е потребен за на крајот да станеме членки на ЕУ.
5.) Кога се очекува да започне реализацијата на стратешката инвестиција во ски-центарот -Попова Шапка, на познатата европска компанија од Јужен Тирол, ТехноАлпин? А што значи оваа инвестиција за Тетово и за РСМ воопшто?
-Бидејќи сме во завршна фаза на преговори со стратешкиот инвеститор, има и некои обврски кои мора да се исполнат, таков пример е финансирањето на Гондолата од Тетово до одморалиштето, бидејќи без да се реши ова прашање, проектот не може да функционира. Се надевам дека до крајот на март ќе биде изготвен договорот и потоа ќе го испратиме законот на гласање во парламентот. Се планира инвестициите да почнат годинава за да се видат резултатите во следната година. Важно е да се нагласи дека јас, заедно со работната група, пред да им доделам на инвеститорите статус на стратешки инвеститор, побаравме од нив да презентираат остварлив бизнис план и план за финансирање. Затоа, тие не само што покажаа професионалност и посветеност, нивната работа нè увери дека се сериозен партнер за нашата земја. Попова Шапка може да има голема улога за Тетово и државата, тоа е место кое историски го посетувале туристи и го користеле како одморалиште. За жал, ние како држава немавме капацитет да го менаџираме и инвестираме во него, но последните две години докажавме дека со посветеност можеме да го подобриме. Како заклучок, веруваме дека компанија како оваа спомената погоре, која има финансиски капацитет, но и работно искуство, ќе биде клучот за развојот на Попова Шапка.
6.) Какви проекти имате планирано за 2023 година?
-Работата и напорите што мојот тим и министерство ги направија во изминатите неколку години, и покрај тоа што се соочивме со здравствена, економска и енергетска криза, ќе почнат да даваат резултати следната година. Секако, поради овие кризи и ние доцниме. Сепак, моите цели за 2023 година се да започне изградбата на пречистителната станица за отпадни води во Скопје, што е најголемиот еколошки проект кај нас. Да почнеме со изградба на постројки за третман на отпадни води и канализациски мрежи во Битола и Тетово, како и во Кичево. Од средствата што ги обезбедивме од Европската банка за обнова и развој, ИПА и Швајцарија, имаме за цел да започнеме со изградба на регионални депонии низ целата земја. Ова вклучува набавка на камиони и контејнери за сите општини и контејнери за отпад каде што граѓаните имаат можност да го селектираат отпадот. Дополнително, доколку се заврши евалуацијата на договорот со Чебрен, тогаш ќе биде потпишан и главниот столб во енергетската транзиција за нашата земја, наместо користење на јаглен и други фосилни горива за производство на електрична енергија.
7.) Ја започнавме новата година, па токму затоа што сакате да им порачате на граѓаните на РСМ во оваа прилика?
-Најпрво на сите граѓани сакам да им посакам многу здравје и среќа во Новата година, а во оваа прилика преку работа и соработка, да постигнеме се друго. Силно верувам дека ако секој од нас придонесе поединечно, тогаш ние како колектив ќе успееме да постигнеме повисоки животни стандарди, какви што сите посакуваме да имаме.
