Американски Европјани

Пишува: Никица Карубин

Фасцинантната површност, со која се пристапува кон динамиката на гео-политиката која е во тек, и која има многу позадински непознати и (не)видливи елементи, ја прави секоја анализа суштински нестабилна, за разлика од позиционирањето кое мора да биде суштински стабилно.

А, уште пофасцинантно е како, преку ноќ се обесмислуваат сите наши локални наративи: од стандардните анти-ЕУ, преку квази-идентитетските, до оние за “вековната неправда” – тешко дека во бруталниот прагматизам на новата американска администрација може да се пронајде, а потоа и точно да се дефинира терминот “праведно”. Па, оттаму од сите три наратива, од кои “две во едно” – идентитет преку праведност, се анулирани и релативизирани; останува клучниот – про или анти-ЕУ.

Новоразбудениот восхит за САД, на ниво на истата фасцинантна површност, би требало да оди “рака под рака” со восхит за ЕУ, восхит за целиот нивен придонес (политички и финансиски) за опстанокот на Македонија како функционална држава, восхит за демократијата и владеењето на правото, восхит за НАТО, восхит за сите политички договори, кои всушност и ја гарантираат и дефинираат нашата независност (Охридскиот договор, Преспанскиот договор и Договорот со Бугарија). Но, ништо од ова го нема во јавниот дискурс, како и до сега, освен сувопарно, дискутабилно и таргетирано “одушевување од САД”. Или попрецизно, одушевување од очекувањата од оваа администрација на САД.

Веројатно прво, метафорички да не “екстраполираат” од европскиот континент и да не сместат во некоја замислена (супериорна) позиција, над сите во регионот (особено над Бугарија и Грција). Нас “чуварите на идентитетот” поради чија наводна загрозеност се’ уште не сме ги завршиле обврските од преговарчаката рамка.

А, потоа, како што би рекол “пријателот Милорад Додик” – “единствено што очекуваме од новата администрација на САД е да не’ остават на мир, да правиме што сакаме”. Што би било тоа во неговиот случај е кристално јасно, но што би било тоа во нашиот случај е апсолутно нејасно. Од позиција на интересите на Северна Македонија.

Оттаму, крајно конфузно и нејасно, иако очекувано, е неразбирањето на позицијата на Северна Македонија во моментов и воопшто, членка на НАТО и кандидат за ЕУ, со автоблокиран почеток на преговорите со ЕУ. Најпрво, очигледното – територијален дел сме од европскиот континент, јужна Европа и регионот на Источниот Медитеран. А, потоа и логичното – како кандидат за ЕУ ние ја делиме позицијата, вредностите и системот на ЕУ – vis a vis било кого.

И кога САД се обраќаат кон ЕУ и кон Европа, се обраќаат и кон нас. Како тоа наеднаш сакаме да се откажеме од сопствениот историски идентитет, кој е длабоко втемелен и во нашето културно наследство? Како тоа наеднаш сакаме да се дистанцираме од битката за владеење на правото и правда? Како тоа ние се екстрахираме од пораките на САД кон ЕУ и Европа?

Сите прашања се реторички, затоа што тешко дека “елитите” може да го сокријат одушевувањето од можноста конечно транспарентно да бидат против ЕУ. Платени од САД и ЕУ, сите овие години, за глумење на про-американство и про-европејство.

Конечно, кога е најкомплицирано, работите се извадени на “чистина” – сега јасно се гледаат идеалистите, опортунистите и лукративните. Не дека не беше видливо и до сега. Јасно се гледаат комунистичките и југословенските елити. Јасно се гледа “заробената држава”. И причината за заробувањето. Јасно се гледа туѓиот хегемонизам. И нашата неукост и несвесност.

Она што единствено не се гледа е историската позиција на “нашето парче земја” – кажано во духот на новото време, и неговата судбина во вакви историски пресврти. Каде сме биле во текот на целиот 20-ти век и каде сакаме и мораме да бидеме во 21-от век. Но, сега како независна и суверена држава, која во променети околности мора да биде дел од природното опкружување – културолошки, цивилизациски, политички географски, економски – ЕУ.

Ако, уставните измени не се завршат во најкраток можен рок, покажуваме флагрантно непочитување кон сопствената независност и патот до кој до неа е дојдено. Историски парадокс и најголема неправда кон самите себе си, ако веќе милуваме да зборуваме за неправди.

И на крајот за историјата. Европа, името на нашиот континент, го добива по името на феникиската принцеза Европа. Митот за “грабнувањето на Европа” од страна на врховното хеленско божество Зевс е широко познато. Исто како и потрагата по неа, од страна на нејзиниот брат Кадмо и неговата сопруга Хармонија. Кадмо и Хармонија, на крајот се населуваат кај Енхелејците, во поширокиот регион на Охрид, Струга, југоисточна Албанија и северозападна Грција.

Значи ние, сме суштински врзани за постоењето на западната, европската и американската култура. Дали сигурно се’ уште сакаме да бидеме наменски “поголеми Американци од Американците”, ние Европјаните кои веќе требаше да преговараме за да влеземе во нашата ЕУ? Па, токму ова е идентитетот, свеста и совеста, што сме, каде сме и каде единствено можеме и мораме да бидеме.