Владимир Набоков (1899–1977) како и многу од неговите литературни херои, важел за многу живописна фигура.
Благодарение на неговото аристократско потекло, тој се стекнал со исклучително образование. Уште како дете покрај рускиот јазик, научил француски и англиски јазик, што му било од голема корист подоцна во животот. Покрај светската литература, која одлично ја познавал, тој бил и почитуван лепидопторолог, односно експерт за пеперутки, како и голем љубител на шах.
Како шармантен интелектуалец, Набоков бил исклучително популарен меѓу жените, особено меѓу неговите студентки. Ова ѝ создавало многу грижи на неговата сопруга Вера, која и покрај бројните љубовни врски на писателот, била негов верен придружник и соработник во текот на целиот живот.
Покрај прозата и драмите, Набоков пишувал и поезија, бил одличен преведувач и автор на бројни литературни критики и есеи. Покрај богатата руска книжевна традиција, врз неговото дело големо влијание имала и модерната европска литература. Мајсторот за јазик и стил, пишувал подеднакво добро на руски и англиски јазик.
Изгубениот рај
Владимир Набоков припаѓал на генерација руски писатели кои биле принудени да емигрираат поради политичките околности во нивната земја. Како и некои други руски и советски уметници, и покрај светски познатата репутација, тој со децении бил речиси непознат во својата татковина. Тој ја напуштил Русија со своето семејство во 1919 година и повеќе не се вратил.
„Јас сум американски писател роден во Русија и школуван во Англија, каде што учев француска литература пред да поминам петнаесет години во Германија“, во една прилика изјавил Владимир.
Од 1940 година, Набоков своите прозни дела почнал да ги пишува исклучиво на англиски јазик, но поезијата секогаш ја пишувал на неговиот мајчин јазик.
Набокови биле богато аристократско семејство од Санкт Петербург. Дедото на писателот бил министер за правда под власт на двајца императори, додека неговиот татко бил истакнат адвокат, професор по право и политичар. Мајката на Владимир Набоков исто така потекнувала од истакнато руско семејство, чии членови имале уметнички склоности.
Животот на Владимир засекогаш се променил со Октомвриската револуција, која го принудила неговото семејство да ја напушти својата татковина. Во пресрет на револуцијата, тие отпатувале на Крим, каде поминале 18 месеци. Таму, Владимир го напишал својот прв научен труд за пеперутките, објавен во 1923 година во англиското стручно списание „The Entomologist“. На Крим пишувал и поезија и го завршил рускиот превод на книжевниот класик „Алиса во земјата на чудата“ од Луис Керол.
Заедно со десетици илјади противници на болшевичкиот режим, семејството Набоков првпат емигрирало во Лондон во 1919 година. За време на престојот во Англија, Набоков посетувал часови на познатиот колеџ Тринити во Кембриџ, каде дипломирал руска и француска литература. Годините поминати во Кембриџ ги опишал во неговиот роман „Подвиг“.
По Лондон, семејството се населило во Берлин, тогашниот центар на руската емиграција. Според некои податоци, во тој момент во Берлин живееле околу двесте илјади Руси. Веројатно поради тоа, писателот, кој течно зборувал на три јазици уште од детството, никогаш не научил германски јазик.
Во март 1922 година, таткото на Владимир бил убиен од руски монархистички терористи. Следната година, мајката на Владимир се преселила во Прага со своите помлади деца, додека писателот останал во Берлин. Пишувал за емигрантското списание „Rul“, под псевдонимот В. Сирин. Во Берлин работел и како наставник по англиски јазик, се занимавал со превод, глумел во филмови и глумел во театарски претстави. Токму тука тој најпрво се обиде да ги состави шаховските проблеми и првите руски крстозборки.
Вера – неговиот ангел чувар
Во Берлин, Владимир се сретнал со својата идна сопруга Вера Јевсејевна Слоним, со која поминале повеќе од половина век заедно. Вера била најверен пријател на Владимир, интелектуален придружник, деловен соработник. Ангел чувар. И покрај неговите бројни љубовни афери, таа никогаш не го оставила. Вера го поддржувала во сè што правел, а нивните пријатели и роднини честопати знаеле да кажат дека Владимир никогаш не би успеал без Вера.
Тие се запознале во 1923 година на хуманитерен бал, а две години подоцна се венчале. Двојката се преселила во Париз во 1937 година бегајќи од нацизмот.
Набоков, како и многу од неговите литературни херои, имал многу бурен љубовен живот. Уште во младоста важел за заводник. Бил исклучително активен во општествените кругови, а бидејќи бил вистински шармер – бил обожаван во секое друштво.
Својата прва сериозна љубовна врска ја имал со Ирина Гауданини, русокоса Русинка која ја запознал во 1936 година. Неговата страсна љубовна врска за малку ќе ставела крај на бракот со Вера, на која Владимир ѝ признал дека е вљубен во Ирина. Но, набргу се откажал од идејата да го напушти семејството, најверојатно затоа што Вера се заканила дека ќе му го одземе синот Дмитриј.
Ирина никогаш не го преболела Владимир. Откако се смирил со сопругата, писателот избегнувал средби со неговата поранешна љубовница, која долго време се обидувала да го врати во нејзините раце. Две децении по нивната врска, читајќи го романот „Лолита“, Ирина заклучила дека Набоков всушност пишувал за неа. Таа жалела за Владимир, следејќи и отсекувајќи написи за него сè до нејзината смрт во 1976 година.
Одговорот на Набоков на неговата врска со Ирина бил романот „Подарок“, кој е едно од неговите ремек-дела. Романот е напишан на руски јазик и објавен во 1938 година во Париз.
Животот во САД
Бегајќи од виорот на војната, Набоков со своето семејство прво се преселил во во Англија, но набргу заминале во САД. Со финансиска помош на композиторот Сергеј Рахмањинов, семејството Набоков се населило во Њујорк во 1940 година. Првично работел во Природонаучниот музеј во Њујорк, како експерт за пеперутки. Напишал и два стручни труда од таа област, а направил и ентомолошки цртежи.
Вера и Владимир станале американски државјани во 1945 година. Во САД, Набоков предавал руски јазик, како и руска и светска литература. Работел на Универзитетот Корнел од 1948 до 1958 година, а неговите предавања за Густав Флобер, Џејмс Џојс, Иван Тургенев, Лав Толстој и други писатели биле секогаш од голем интерес за студентите и надалеку фалени.
Во тој период биле објавени неговите романи кои веројатно му ја донеле најголема литературна слава – „Пнин“ и „Лолита“. Сите тие години тој преведувал и руски класици: „Херојот на нашето време“ на Лермонтов, поезија на Пушкин, Лермонтов и Тјутчев.
Во 1944 година била објавена неговата книга за Гогољ, а две години подоцна биле издадени четири тома од преводот на „Евгениј Онегин“ со детални коментари. По објавувањето на романот „Лолита“, кој неочекувано доживеа голем успех и наскоро бил преведен на многу јазици, Набоков ја напуштил работата како професор.
Литературата како шах
Денес е многу тешко да се поверува дека животот и делото на славниот поет и писател, кој творел подеднакво успешно на руски и англиски јазик, долго време биле вистинска мистерија за широк круг читатели на поранешниот Советски сојуз и неговата татковина Русија.
Како и многу други писатели, Набоков до советските читатели допрел само за време на перестројката на Горбачов. Неочекувано, списанието „64 – шаховски осврт“ објавило две страници од романот „Другиот брег“, во кој Набоков раскажува за својот омилен занает – составувајќи шаховски задачи.
Многумина пишувале за неговата страст кон шахот, вклучувајќи го и самиот тој. И покрај фактот дека задачите на Владимир не биле особено иновативни, тие биле интересни во контекст на неговото литературно дело. Многупати ја подвлекувал блискоста на шаховската композиција и литературното творештво. Односите на хероите во неговите романи често потсетуваат на проекции на шаховски конфликти.
Според сведочењето на неговиот прв биограф, австралискиот професор Ендру Филд, како шахист не можел да се класифицира како мајстор или велемајстор, но тој играл одлучно. Набоков често играл шах со Вера, со пријателите, а понекогаш дури одел и на турнири. Играл и со велемајсторите Нимчовиќ и Алехин во берлинското кафуле „Екитабл“.
Заминувањето во Швајцарија
Владимир и Вера се сместиле во Швајцарија во 1960 година, каде поминале скоро 17 години. Тие престојувале во хотелот „Палас“ во Монтре, со поглед на Женевското езерото и планините. Тие сакале да бидат поблиску до нивниот син Дмитриј, кој студирал оперско пеење во Милано.
Владимир починал во 1977 година од вирусна инфекција на белите дробови предизвикана од прекумерно пушење.
Неговиот последен, шеснаесетти роман, пародија на неговата автобиографија под наслов „Look at the Harlequins!“ бил објавен во 1974 година. Неговите први книги во Русија биле објавени во 1984 година.
Извор: stil.kurir.rs
