Како во нашите односи со Скопје го изгубивме питомото, а сега сме соочени со потребата да го бркаме дивото?
Мора да бидеме крајно внимателни при изборот на нашите конкретни политички чекори кон РС Македонија.
Додека гледам и слушам како институциите се растрчани за да ја покажат својата подготвеност за развој на односите со нивните колеги во Република Северна Македонија, уште еднаш сфаќам дека сето ова ќе беше многу пријатно ако не беше толку тажно. Затоа што повторно и доволно болно ни се покажува колку висока е цената на изгубеното време , во кое можеа да се направат толку многу работи или да не се направат толку многу грешки и пропусти во нашите билатерални односи со Скопје. За да не влегуваме во ситуација како сегашната, за која мудриот бугарски народ има напишано поговорки од типот „кога јајцето ќе дојде до задникот“, или „пушти го питомото, а потоа бркај го дивото“. Така нешто.
По една година, на 15 јануари 2022 година. ќе одбележиме три децении од признавањето на Република Македонија од Бугарија како суверена и независна држава. Тоа не се случи толку одамна за да не се сеќаваме на овој момент и домашната политичка драма во нашата земја околу чинот на признавањето – дали ги исполнува нашите стратешки национални интереси како нова, демократска држава, или е уште едно предавство на бугарската кауза од другата страна на границата. И досега има критичари кои го поддржуваат вториот дел од оваа политичка равенка. Слушам дека млади историчари веќе подготвуваат докторски студии на теми од овој период, значи дошло времето за рамносметка. Но не токму затоа ми е зборот. Мислам на оние триесет години од тогаш, во кои нашите односи со младата земја на југо-запад поминаа низ разни периоди на заладувања или просветлувања, на надеж и лутења, на тенки сметки и балкански итроштини, кои на крајот нè доведоа до крајот каде што се наоѓаме сега.
Кога ќе размислам, главната карактеристика на овие односи и на бугарското внимание кон нив во текот на сите овие три децении е од циклична природа. Како држава, имаме специфичен интерес за Македонија како најблиска до нас, веќе ги прифаќаме Македонците, и сосема со право, како најблиски роднини, сите сонувавме овој „Берлински ѕид“ меѓу нас конечно да се сруши еднаш засекогаш , но нашиот поглед беше насочен понатаму, само кога ќе избувнеше криза меѓу нас или тогаш кога моравме да им помогаме во вонредни ситуации. Во останатото време губевме интерес, можеби затоа што имавме доволно внатрешни проблеми за решавање, бидејќи нашата „транзиција“, не беше воопшто лесна. И периодите на незаинтересираност во однос на периодите во кои комунициравме поблиску беа подолги.
Најтипичен за тоа, беше периодот на владеење на Никола Груевски, особено од еден момент натаму. Тотален молк што прави режимот на Груевски, како се чувствуваат луѓето со бугарска самосвест таму, какви процеси се случуваат во крај Вардарот, како тие процеси се однесуваат на бугарските национални интереси. Директните институционални контакти беа сведени до санитарниот минимум, а нацрт билатералниот Договор за добрососедство предложен од бугарска страна намерно беше подметнат под папките во најдолната фиока на чиновниците во македонското Министерство за надворешни работи.
БНТ ја затвори својата дописничка канцеларија во Скопје на крајот на август 2010 година. Ја натоварив целата службена опрема на минибус, им го вратив клучот на газдите и се простив со главниот град на Република Македонија. Следната година, БНР го повлече својот дописник Мартин Минков и го затвори дописничкото место во Скопје. Досега, мислам дека не беа одлучувачки само финансиските причини што раководствата на двата медиуми ги наведоа како мотив за затворањето на дописништвата. Едноставно, моравме да демонстрираме дека, како држава, учествувавме во изолацијата на режимот на Груевски и со тоа да покажеме политичка коректност кон некого друг. Пријателите и колегите сè уште се обидуваат да ме убедат дека мојот став против претседателот Росен Плевнелиев, кој не отиде ниту еднаш во Република Македонија за пет години, не беше точен, бидејќи другите, повисоки интереси бараа такво однесување. Можеби се во право, но само од нивната гледна точка.
Мислев и продолжувам да мислам дека ако нашата држава, нашата земја, нашиот народ имаат специфичен интерес за Македонија, различен од интересот на сите други земји околу нас, а ние имаме таков интерес, ние мора многу внимателно да ги избереме нашите конкретни политички чекори. Наводно бевме силни со експертизите за Република Македонија и за Балканот, наводно ова, наводно тоа. Изгубено време. Највеќе за тоа да ги убедиме нашите партнери во НАТО и ЕУ за кредибилитетот на нашата позиција, и за да ја подготвиме нивната поддршка за ситуации каква што е моменталната. И да ги убедиме дека нашето однесување е во хармонија со нашите историски национални интереси, што не е во спротивност со заедничката позиција на двете организации во кои членуваме. Но, некој мораше да го стори тоа, а не сега да бидеме сведоци на иницијативи како онаа на проф. Овчаров, што допрва треба да изгради меѓународно лоби. Се плашам дека е предоцна.
Сето ова го велам затоа што ја чувствував оваа цикличност на грб повеќе од еднаш. Имаше моменти кога бев единствениот бугарски новинар во Скопје и бев затрупан од работата за да пренесувам информации во Софија до кој било медиум што ќе ми порача репортажа. Поминуваат овие три или четири маркантни денови – долг молк, и покрај фактот што предлагаш теми со истата посветеност како порано. Можеби само за време на бранот бегалци во 1999 година. и за време на кризата од пролетта и летото на 2001 година, беше различно до 11-ти септември вниманието се насочи на друго место. Еден колега од редакцијата на БНТ каде на шега, каде навистина ми препорача да не барам вклучување во новинарските емисии ако немам материјал за „барем тројца мртовци“. Каде да ги најдам?
Сега слушнав дека државните медиуми сакаат повторно да ги отворат своите дописнички канцеларии во Скопје, така ќе ја развивале соработката со своите колеги крај Вардарот. Такви се барем изјавите на нивните шефови. Изгледа јајцето ќе дојде на своето место. Откако десет години, направивме така, во Скопје да нема присуство на бугарски медиуми, откако допуштивме домашната медиумска заедница да дознаете што се случува од локалните локални медиуми, честопати не успевајќи да ја откриеме вистината. Се плашам дека дури и сега во брзање може да се погреши. Посебно во тоа време на лажни вести … Добрата вест е дека „мојата“ БНТ ќе ја врати својата дописничка канцеларија во Скопје, но моето искуство во работењето со МТВ ме тера да препорачам да ја третираме практичната страна на оваа соработка со големо внимание. И, дозволете ми да ви кажам, ако не знаете, дека таму гледаат со едно око кон Бугарите, кога зад нив стои солидна институција како што се БНТ и бугарската држава, а со друго, кога е се користи локалната логистика.
Поради одредени причини и главно поради кризата во нашите односи во врска со нашето „не“ за почетокот на преговарачкиот процес на Република Северна Македонија, сегашниот „активен циклус“ на бугарското внимание кон темата Македонија е најдолг и најдлабок. И би било добро тоа да се сфати како почеток на постојан, упорен и систематски интерес за сè што се случува крај Вардарот и би било корисно за бугарскиот интерес. За да нема чудни паузи, после кои ќе зборуваме за „јајцето што почнало да се крши“.
Автор: Коста Филипов/Труд
