Во последниве години, Северна Македонија постигна постојан напредок со спроведувањето на структурните реформи, вклучително и мерките за поттикнување на либерализацијата на пазарот и фискалната транспарентност. Здравите економски политики и поволната деловна клима се рефлектираат во силната позиција на земјата во последното издание на Индикаторите за Светско владеење, вели потпретседателката на Европската инвестициска банка (ЕИБ) Лилјана Павлова, во осврт по повод неодамнешниот Скопски економски и финансиски форум.
Во првиот квартал од 2023 година растот на реалниот БДП се забрза на 2,1 процент на годишно ниво во однос на 0,6 проценти во претходниот квартал, поддржан од позитивниот придонес на нето-извозот кој повеќе го компензира падот на домашната побарувачка. Економскиот раст, потенцира Павлова, се предвидува да остане позитивен на околу два проценти оваа година, а дополнително да се прошири на 3,4 проценти во 2024 година, според проекциите на ММФ.
Потпретседателката на ЕИБ порачува дека посилните економски врски со ЕУ можат да ги зголемат изгледите за раст на Западен Балкан
Растот во Западен Балкан, укажува таа, се очекува дополнително да забави оваа година од 2,1 проценти, под влијание на позаострените услови за финансирање и негативните ефекти од бројките на инфлацијата кои остануваат над посакуваните нивоа. Постепено закрепнување се очекува во текот на следните три години, со раст во просек од 3,6 проценти ( ММФ април 2023 WEO ). Се очекува инфлацијата да забави на 8,4 проценти според просекот во јули 2023 година, од 11,9 проценти во 2022 година и да се намали дополнително следната година на околу 4 проценти.
-Главните негативни ризици во регионот произлегуваат од поограничениот фискален простор, можната материјализација на задоцнетите ефекти од заострувањето на монетарната политика и зголемената геополитичка неизвесност. Соочени со ваквите ризици, претпазливите политики – вклучувајќи го постепеното намалување на нивоата на јавниот долг и континуираната будност против финансиските потреси – ќе бидат клучни за поддршка на макроекономската стабилност и зачувување на довербата на инвеститорите. Во меѓувреме, понатамошниот напредок во напредокот на пристапот во ЕУ ќе го подобри деловното опкружување и ќе привлече нови инвестиции од странство. Странските директни инвестиции (СДИ) во Западен Балкан беа клучен двигател на растот и трансферот на технологија во последните две децении, поткрепувајќи ја интеграцијата во глобалните синџири на вредност. Вкупната состојба на СДИ на крајот на 2022 година изнесуваше 87 милијарди евра, од кои 60 проценти потекнуваат од земјите на ЕУ, вели Павлова.
Регионот, порачува таа, треба да продолжи да ја надградува својата конкурентска предност на силните односи со земјите од ЕУ, како сидро за издржливост и одржлив развој.
-Понатамошните инвестиции во зелените технологии и дигитализацијата ќе отклучат дополнителни двигатели на растот и ќе ја олеснат економската конвергенција со земјите од ЕУ. Треба да се вложат напори за поддршка на развојот на вештини и модернизација на образовниот систем. Бидејќи недостигот на пристап до финансии продолжува да го ограничува растот на малите и средните претпријатија, треба да се посвети внимание на младите иновативни фирми и почетни компании кои се особено финансиски ограничени, наведува Павлова во освртот.
Порачува да се даде приоритет на одржливиот развој и зелената енергија
Преку својата филијала EIB Global и претставништвото во Скопје, ЕИБ дава значителна поддршка за зелената транзиција, енергетската безбедност и растот на приватниот сектор во Северна Македонија. Исто така, обезбедува техничка помош за да придонесе за подобрување на капацитетите за управување со локални проекти и забрзување на имплементацијата на проектот. Од 1991 година, ЕИБ инвестираше околу 1,1 милијарди евра во земјата, главно во поддршка на проекти за животна средина, транспорт, енергија и мали и средни претпријатија.
Оваа година, потсетува Павлова, ЕИБ Глобал потпиша инвестициски грант од 70 милиони евра за Пречистителна станица во Скопје – најголемиот грант за проект на ЕУ досега мобилизиран во земјата. Во комбинација со спроведувањето на програмата за општинска инфраструктура за вода, проектот ќе помогне да се обезбеди подобрено снабдување со вода, отпадни води и инфраструктура за заштита од поплави на 80 општини и околу 700 000 луѓе.
Искористувајќи го своето долгогодишно партнерство со Банката за развој на Северна Македонија и другите локални комерцијални банки, ЕИБ, исто така, потпиша заем од 100 милиони евра, како надополнување со грант за техничка помош од милион евра, за поддршка на енергетската ефикасност и декарбонизација на македонските бизниси преку зголемен пристап до зелени финансии.
Павлова во освртот наведува дека во согласност со својата мисија да биде климатска банка на ЕУ, ЕИБ е посветена на обезбедување правична енергетска транзиција преку различни иницијативи, што вклучува обезбедување поддршка за успешна интеграција на обновливите извори на енергија во електричната мрежа на земјата.
Според Павлова, добро насочените и меѓусекторските инвестиции се основни за одржлив и издржлив раст
-Додека економиите од Западен Балкан постепено се опоравуваа од двојните шокови на пандемијата и последиците од руската војна против Украина, екстремните временски настани и природните катастрофи во текот на летото нанесоа нови штети. Нивните разорни ефекти доаѓаат во време на веќе растегнати национални буџети и слаби показатели за раст. Наспроти оваа позадина, ЕИБ гледа добро насочени и меѓусекторски инвестиции како клучни за справување со овие сложени предизвици. Во иднина, одржливиот раст ќе се потпира на нашата способност да комбинираме ефективни политики, напредни вештини, дополнително финансирање и глобални партнерства за поддршка на зелената и дигиталната транзиција, иновациите и климатската отпорност. Ние веќе го водиме патот во исполнувањето на овие амбиции во ЕУ и пошироко, вели Павлова
