Војната во Украина, која започна во февруари 2022 година со руската инвазија, трае повеќе од три години и има сериозни последици за украинското население.
Според податоците на Обединетите нации, во тој период биле убиени најмалку 12.900 цивили, додека околу 14.000 луѓе завршиле во заробеништво. Украинските вооружени сили претрпеа огромни загуби – се проценува дека повеќе од 80.000 војници беа убиени, а околу 400.000 беа ранети. Се верува дека загубите на руска страна се уште поголеми.
Покрај човечките жртви, војната предизвика масовно раселување, уништување на инфраструктурата и длабока траума кај цивилното население, кое продолжува да живее под постојана закана од напад.
Особено загрижувачка е судбината на илјадници исчезнати цивили кои завршија во мрежа од околу 180 затвори на окупираните територии и во самата Русија, па дури и во оддалечени региони како што е Сибир, пренесува „SkyNews“.
Украина досега идентификуваше речиси 16.000 исчезнати лица чиешто местоположба е сè уште непознато. Земањето цивили како заложници за време на вооружен конфликт претставува сериозно воено злосторство, но рускиот режим продолжува да ја спроведува оваа практика и покрај предупредувањата од меѓународната заедница. Бројни украински извештаи укажуваат на тортура, сексуална злоупотреба и егзекуции во овие затвори, што дополнително ја влошува хуманитарната катастрофа со која се соочува Украина.
Брутална злоупотреба
Страшните сведоштва на преживеаните, кои можат да бидат вознемирувачки, го потврдуваат обемот на бруталноста на која се изложени цивилите. Александра Матвијчук, украинска адвокатка за човекови права и добитничка на Нобеловата награда за мир за 2022 година, изјави дека интервјуирала стотици луѓе кои преживеале руско заробеништво – претежно цивили, жени и мажи.
Нивните сведоштва опишуваат брутално злоставување: тепања, силувања, затворање во дрвени кутии, сечење прсти, вадење нокти и дупчење нокти со бургија. Многумина биле подложени на електрични шокови во гениталната област, а една жена рекла дека руските стражари ѝ го извадиле окото со лажица.
Ваквите сведоштва укажуваат дека целта не е само физичко уништување, туку и систематско понижување и уништување на човечкото достоинство. Украинските власти се само делумно способни да ја реконструираат судбината на киднапираните цивили, потпирајќи се исклучиво на изјавите на оние кои беа ослободени. Русија, од друга страна, не дава никакви официјални податоци за цивилите што нелегално ги притвора, со што ги крши основните правила на војување.
Илјадници невини луѓе продолжуваат да исчезнуваат во пеколните руски затвори, познати по бруталните услови, тортурата и грубите кршења на човековите права. Овие затвори, честопати опишувани како места на екстремно насилство и репресија, станаа симбол на пошироката хуманитарна криза што го погодува цивилното население.
Предупредувања доаѓаат и од активисти за човекови права. Матвијчук истакнува дека постои опасност светот да заборави на илјадниците луѓе притворени во руските затвори.
„Мислам дека светот не ја разбира, пред сè, суровоста и нехуманите услови во кои Украинците се држат во руско заробеништво. Второ, луѓето не сфаќаат дека Русија не само што држи во притвор војници, туку и цивили. И според Женевската конвенција, цивилите мора да бидат ослободени“, рече таа.
Нејзините зборови повикуваат на поголемо меѓународно внимание и ангажман за заштита на основните човекови права, дури и во време на војна.
Украинци затворени во повеќе од 180 објекти
Според Петр Јаценко, портпарол на Координативниот штаб за третман на воени заробеници, познато е дека цивили и заробени украински војници се наоѓаат во повеќе од 180 затворски установи на територијата на Русија и во привремено окупираните делови од Украина.
„Руските власти можат да уапсат секого, без оглед на пол, возраст или занимање“, рече Јаценко.
Иако судбината на илјадници заробени Украинци останува неизвесна, на меѓународната сцена се зборува сè повеќе за можни преговори што би можеле да доведат до крај на војната.
Различни предлози за мировен договор моментално циркулираат во дипломатските кругови. Според нацрт-резолуцијата поддржана од Украина и европските земји, сите воени заробеници, притворени цивили и нелегално депортирани деца ќе бидат ослободени.
Сепак, нацрт-договорот, кој наводно ја има поддршката од поранешниот американски претседател Доналд Трамп, не вклучува одредби за размена на затвореници или ослободување на цивили. Покрај тоа, наводно се предлага признавање на руската контрола врз делови од четири украински региони, како и признавање на анексијата на Крим.
Враќањето на Украинците од руско заробеништво останува сложен и долг процес што бара соработка на повеќе држави и меѓународни организации. Украинските власти предупредуваат дека недостатокот на силна поддршка од Соединетите Американски Држави, особено во контекст на тековните мировни преговори, би можел дополнително да ги комплицира напорите за нивно ослободување.
Додека преговорите за политичко решение продолжуваат, судбината на илјадници луѓе кои сè уште се во притвор останува неизвесна и директно зависи од политичката волја и ангажманот на меѓународната заедница.
