Пишува: Зоран Бојаровски
– Постојат идеи кои се презентирани од некои организации, аналитичари и тинк-тенкови особено од Париз и Виена и кои ја промовираат идејата да се даде поскорешен датум за членство на државите од Западен Балкан, но со одредени нетипични дерогации. Одредени права да им бидат замрзнати првите пет или 10 години, како правото на вето или правото на комесар – откри вицепремиерот задолжен за европски прашања Бојан Маричиќ во „Аргумент плус“ на ТВ24.
Неколку причини за овие поенти на Маричиќ се исклучително значајни. Како прво, станува очигледно дека ЕУ е во потрага по некое креативно решение за колку што е можно поскоро „вдомување“ на дел од земјите од Западен Балкан кои се понапред во евроинтеграцсикиот процес во европското семејство.
Овој начин на „премостување“ на вообичаените чекори за членство во ЕУ се гледа како решение за многу опструкции кои се очигледни кај опозицијата во некои од земјите на регионот, како што е и случајот со Северна Македонија, во којашто ВМРО-ДПМНЕ и Левица ги ставаат под сериозен ризик овие процеси на сметка на своите сопствени партиски интереси без да го кренат погледот кон европските, а со тоа и безбедните хоризонти на земјата во актуелната крајно разнишана и ризична воено-безбедносна ситуација заради воената агресија на Русија во Уркаина.
Следна причина за пронаоѓање решение дел од земјите на Западен Балкан се и внатрешните опструкции во Унијата за прашањето на проширувањето, уште повеќе дека според основачките договори за ЕУ, а со тоа и со аспектот на проширувањето важи правилото дека кога некоја земја ги исполнува критериумите и го помине пристапниот процес, таа полноправна земја членка со сите права и одговорности како и сите други.
Но, времињата се менуваат и влијаат на стандардите и правилата, колку и да се тие вдлабени во камен.
За вицепремиерот Маричиќ тоа е идеја за кој вреди да се разговара, бидејќи на тој начин Северна Македонија ќе биде вклучена во системот за политичко одлучување преку Европскиот Парламент и Советот за министри.
– Правото на вето и правото да се избира комесар од кај нас дури и да дојдат подоцна не е страшен проблем, бидејќи секако на државите им требаат пет до 10 години да се социјализираат во тој нов систем. Ние сакаме во ЕУ заради прифаќањето на тие вредности и стандарди, влез на заедничкиот пазар и учество во крупните одлуки – вели Маричиќ.
Според вицепремиерот, подобро е да сме на маса, отколку да чекаме уште 10 години за ЕУ да се реформира и секако да ги немаме тие права.
ЕУ трага по решение за закочениот процес на проширувањето
За експертите со кои разговаравме на оваа тема, отворањето на можноста за едно вакво креативно решение за деблокирање на процесот на проширување е интересно и од аспект на пронаоѓање клуч за правото на вето на некои одлуки на ЕУ затоа што некои земји членки многу често ова право го злоупотребуваа.
Директорката на Институтот за европски политики Симонида Кацарска укажува и на еден друг аспект на прашањето за одложено вето или дерогирање на одредени права како услови за побрзо спроведување на процесот за членство во ЕУ. Кацарска за Цивил Медиа вели дека оваа тема е актуелна како еден од можните предлози во насока на справување со стравовите на земјите членки дека дополнителното проширување со земји од регионот ќе доведе до понатамошна блокада на процесите на одлучување во ЕУ.
Кацарска вели дека колку и дали е можна таа опција е сѐ уште рано да се процени зашто кај дел од експертите преовладува ставот дека таквите решенија се правно невозможни, но сепак, вели таа, треба да ги следиме одблиску овие дискусии како земја кандидат којашто е најдолго во процесот.
Засега, поентира директорката на Институтот за европски политики Симонида Кацарска, станува збор за идеја којашто циркулира во европската тинк-тенк заедница како еден од многуте модели за коиштио се размислува пошироко поради фактот што процесот на проширување е доста долго закочен и се поставуваат прашања за неговата иднина.
За извршниот директор на Институтот Преспа Андреја Стојковски во суштина предлогот доаѓа како резултат на должината на процесот за пристапување, очекувањето на преговорите во случајот на Северна Македонија или должината на преговорите во случајот на Црна Гора и Србија.
Предлогот заслужува внимание, вели Стојковски, бидејќи нуди алтернатива која може да биде прифатлива за државите членки и може да го гарантира членството на целиот регион.
Стојковски укажува дека за да се усвои овој предлогот претходно ќе треба да се променат Основачките договори на ЕУ со измени во Договорот за пристапување и дека се поставува прашање дали сите држави членки ќе се согласат околу ова прашање.
Извршниот директор на Институтот Преспа е на мислење дека некои држави членки, или повеќе држави членки, ќе се обидат да го укинат ветото на овој начин, но дали ќе успеат во тоа ќе треба да се види.
Доколку дојде до едно такво решение, со потпишувањето на договорот за пристапување и неговата ратификација Северна Македонија ќе стане држава-членка и ќе може да избира пратеници за Европскиот парламент, ќе учествува и одлучува во Советот на Европската Унија, ќе има можност да расправа, учествува и обезбеди дел од Европскиот буџет и различните фондови за поддршка на развојот на државата.
Имаше една песна на Евровизија „Од нас зависи“
Очигледно е дека Брисел е во потрага по решени за ова прашање за кое претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен рече дека „нема дилема за Западен Балкан – регионот е дел од европското семејство и дека во таа насока беше и отворањето на преговорите со Северна Македонија и Албанија“.
Вицепремиерот за европски прашања Маричиќ го потенцита токму тој ентузијазам кој сега го има во ЕУ и во нашите институции за преговорите, а кои Брисел го препознава и кој мора да биде задржан и засилуван во претстојниот период.
Маричиќ нагласува дека сега од нас зависи и дека треба да сфатиме дека не е возможно да притискаме на кочница и гас во исто време и дека не може да велиме дека сме за ЕУ, а да не ги носиме одлуките кои не носат таму. Опозицијата мора тоа да го прифати и да избере, вели вицепремиерот Маричиќ зашто оваа година е клучна за расчистување на овие дилеми“ изјави вицепремиерот за европски прашња.
Текстот е личен став на Авторот.
