Верувам дека најдобар начин да се доближиш и да го запознаеш народот, неговата култура и традиција е и преку кујната. Според мене огромна е улогата на сите нас Македонци кои живееме во други земји. Ние сме еден вид амбасадори, вели Маргарита Радош, нашинка во Будимпешта и суперготвачка, во разговорот за Женски печат/Слободен печат, воден од нејзината пријателка Радмила Димовска, д-р сци специјалист по ортодонција.
Членувајќи во една група на Фејсбук за храна, бев воодушевена од постовите на Маргарита Радош. Не ја познавав претходно. Првиот обид да ја запознаам беше во Сани, во Грција, кога на сликите објавени на истата страница, сфатив дека е тука до мене. Не успеавме да се сретнеме. Договоривме средба во Скопје. Средбата беше спонтана, буквално во движење, се препознавме и оттогаш како да сме се знаеле цел живот. Заеднички познаници, пријатели, а најубавото нешто беше што откривме дека татковците ни биле другари од деца. Ете, тие денес не се повеќе меѓу нас, меѓутоа тоа пријателство продолжи да живее преку нас. Иако таа живее во Будимпешта, јас во Скопје, сепак комуникацијата и поддршката се секојдневни. Таа отиде чекор понатаму отворајќи го својот блог www.margaritafood.com, а на ФБ или Инстаграм @margaritafood. Така се роди и идејата за ова интервју.
Како животниот пат те однесе во Унгарија?
– Патувањата, уживањето во убави работи, голем авантурист, хедонист по природа, постојано трагајќи по нови авантури и предизвици, пред повеќе од 15 години судбината од Скопје, Македонија, ме однесе да живеам во Унгарија во прекрасната Будимпешта. Создадов прекрасен дом и семејство. Сопругот ми е Унгарец, децата се родени во Будимпешта. Карина има 14 години, а Мартин 11 години.
Колку се разликува македонската од унгарската кујна?
– Кога ќе се сетам на почеток, не ми беше воопшто лесно. Јазикот е различен, менталитетот исто така. За сè треба со денови, а можеби и со недели претходно да се планира, да се закажува. Дури и кафе не можев со пријателка да испијам, а да не се испланира две недели однапред. На времето за ручек морав да се прилагодам. Унгарците ручаат помеѓу 12 и 13 часот. Буквално сите се на ручек. Одев на работа и немав време многу за готвење. На почеток ми беше интересно, но со тек на времето ми стана здодевно, изборот беше ограничен, вкусот ми беше различен од храната подготвена дома, па имаше денови кога си носев храна или едноставно гладував. Кога децата тргнаа во градинка морав да се прилагодам на нивните омилени јадења. Почнав да купувам унгарски готвачи, да читам рецепти, едноставно сакав да го почувствуваат вкусот на унгарските јадења и дома. Децата ми помагаа во сè. Најмногу со јазикот. Јас верував дека еден ден тоа ќе им биде привилегија во животот, да растат со различни јазици, менталитети, традиции, култури, па и кујни. На пример, грашок сварен во млеко, јуфки наместо со сирење да правам и со мак, супа од овошје. Мене тоа ми личеше на пудинг за десерт. Има работи кои се многу различни од македонската кујна. Тие ги сакаат нашите традиционални јадења, а најмногу за појадок бурек или домашна месена пита со јогурт, ќебапчиња, шопска салата. Кога подолго време не сум била дома, некако ме фаќа носталгија, па повеќе готвам македонска храна. Во кујната јас сум шеф (се смее, н.з). Карина ме заменува кога одам на пат. По професија сум адвокат. Работам за унгарска консултантска фирма. Пред да одам правам мени, спремам јадења за секој ден и ги замрзнувам.
Дали успеваш и како да им ги приближиш нашите вкусови на твоите пријатели во Будимпешта?
– Уживам да готвам за гости. Верувам дека најдобар начин да се доближиш и да го запознаеш народот, неговата култура и традиција е и преку кујната. Според мене огромна е улогата на сите нас Македонци кои живееме во други земји. Ние сме еден вид амбасадори. Секоја пригода ја користам, било тоа да се приватни разговори, вечери, службени средби, да ја претставам мојата земја во најдобро светло. Ако се Унгарци, обавезно ги правам нашите македонски специјалитети, месам пита, пинџур, тавче гравче, за десерт нешто со шербет или орасници. Додека јадеме им раскажувам за нашите убавини, природни богатства, култура, обичаи. На пример, и како прославуваме Божиќ или Стара нова година. Приказната со паричката во лебот. Во нашето семејство сè се прославува по двапати. Ја почитувам унгарска традиција за Божиќ. Тогаш се правам како Унгарка. Трпезата е унгарска, со нивни традиционални јадења за Божиќ. Покрај другите специјалитети задолжително мора да има риба или чорба од крап во превод (halászlé) и бејгли. Тоа му доаѓа како наши штрудли со афион или ореви. Секогаш за тој ден сме во Будимпешта. Следниот ден се пакуваме и одиме за Македонија. Многу ми е напорно, ама тоа е. Таман завршиле гужвите, спремањата, купувањето подароци, сега истото повторно ме чека… Многу често ни доаѓаат гости од Македонија. Тогаш на мени се унгарските специјалитети, задолжително џигер од гуска, моето омилено јадење што е навистина деликатес, патка или гуска полнета со суво овошје, за десерт кнедли со сливи, Жербо коцки или Естерхази торта.
Кое јадење ти ја буди меморијата?
– Омилени дома ни се крофните. Ама како мајка ми што ги прави, во тестото обавезно кора од лимон и шупливи внатре. Не сакам кога ќе ми речат, што се мачиш сега, сè има да се купи… Има, точно, ама вкусовите и спомените од детството не можат со пари да се купат.
Покрај толку многу убави јадења како остануваш во форма?
– Редовно спортувам. Двапати во неделата одам на „нордик“ пешачење во планина, по 15 километри. Тоа ми дава енергија и здрав живот. Имам две пријателки од Скопје кои со семејствата живеат во Будимпешта и најредовно, веќе пет години пешачиме во планина. Унгарците многу спортуваат. Секое дете мора да се занимава со спорт, и тоа сериозно. Карина игра тенис, а Мартин фудбал.
Кои се плановите за иднина?
– Доколку ми дозволуваат работните обврски, а јас би рекла сè е до организацијата, имам планови во иднина и би сакала да им се посветам. Унгарија доживеа ренесанса последните 4-5 години во гастрономијата. Ми се допаѓа начинот на кој го прават тоа. Унгарците многу почитуваат традиција. Се отворија многу ресторани, бистроа каде што може да се јаде традиционална унгарска храна сервирана во модерна верзија. Тој спој на традиција со модерно, мене најмногу ми се допаѓа. Почитувам традиција, но треба да се следат и светските трендови. Унгарците направија брендови познати и во светот од мекиците, Куртош колач, гулаш, торти, колачи. Се отворија многу училишта за готвење. Секоја подобра слаткарница организира курсеви за приготвување на некој традиционален десерт. Сум посетувала курс за приготвување на нивните познати Жербо коцки и Добош торта. Фантастичен начин да научам нешто ново, убаво дружење. Размислувам тоа искуство да го пренесам и во Македонија. Во план ми е да организирам курсеви за приготвување на наши традиционални специјалитети. Сакам да отворам школо за готвење. Курсевите да се неколкучасовни со придружба на професионален готвач, зависно од храната и во групи заедно да ја приготвуваме. За Божиќ од сопругот добив ваучер за токму таков курс и јас си одбрав корејска храна. Сè уште го паметам, фантастично дружење беше и на крај ја дегустиравме подготвената храна, а нешто и за дома донесов, колку да пробаат.
