Коста Филипов
Што ќе се случеше ако Румен Радев и Стево Пендаровски, одлучеа да излезат на вечера со своите сопруги некаде во Рим.
Ова прашање во поднасловот ме мачи деновиве. Веројатно затоа што се сетив дека во нашите билатерални односи со Скопје има случаи на такви неформални средби, кои се покажале како многу поважни од официјалните разговори. Далеку од очите на медиумите, со чаша вино – задолжително!, Во пријатна атмосфера. О, пријателство!
На 22 февруари 1999 година, во Софија, премиерите на Република Македонија и Бугарија, Љубчо Георгиевски и Иван Костов, ја потпишаа Декларацијата, која години подоцна стана основа за Договорот за добрососедство, пријателство и соработка меѓу двете земји . Тој документ беше напредок во билатералните односи блокирани дотогаш од т.нар „јазичен спор“ измислен од политичката елита и тајните служби крај Вардарот, за да се блокира процесот на зближување со неполитички и јазични мотиви.
Бугарија сакаше да ја продолжи својата политика за поддршка на новата балканска држава, процес што започна со признавање на нејзината независност и суверенитет на 15 јануари 1992 година. Тогашната влада на социјалдемократите, предводена од премиерот Бранко Црвенковски и стариот припадник на белградската номенклатура претседателот Киро Глигоров, очигледно не го сакаа тоа. И така, се појави спорот за „јазикот“, не сакам да зборувам за неговото срамно раѓање сега – многу пати сум пишувал за тоа.
Меѓу Љубчо Георгиевски и Иван Костов имаше хемија. Истата хемија ја имаше и меѓу нивните сопруги Снежана и Елена. И кога Снежана Георгиевска реши да ја направи своја фондација – нешто премногу смело за тогашната јавна атмосфера во Република Македонија во тоа време, таа ја прими и ја искористи целата документација на фондацијата на Елена Костова „Иднина за Бугарија“. Самата Костова се пофали за тоа во еден летен ден во 1999 година, кога дојде во Македонија да го посети бегалскиот камп во селото Радуша кај Скопје, кој беше целосно финансиран од Софија. Дали се сеќавате на Радуша, име на мало село непознато за Бугарите, кое стана амблем на бугарската поддршка за време на бегалската криза предизвикана од режимот на Слободан Милошевиќ во соседно Косово. Запомнете го, бидејќи крај Вардарот многу бргу посакаа истиот камп воопшто да не постоел. Така, на пат кон Радуша, во неформален разговор со придружните новинари, таа сподели дека нејзината блискост со Снежка Георгиевска има резултат и дека двете ги споделуваат своите искуства во создавањето добротворни фондации. Им беше потребно извесно време за бројните противници на Љубчо Георгиевски, кои не можеа да се помират со губењето на изборите во есента на 1998 година, да започнат да го удираат со тупаници во грбот, напаѓајќи ја неговата сопруга. Познати трикови во општество како она крај Вардарот, кое живее и се храни со озборувања и интриги, особено кога станува збор за личност која неочекувано се појавува од нискиот сталеж и добива популарност. „Снешка не е дала ниту денар свои пари за основањето на нејзината фондација, таа барала пари од бизнисмени кои ги давале само заради нејзиниот сопруг, премиерот…“ и оние капи со кои се појавуваше во јавност. Па, која е таа – ви се молам Снежка од селото Владимирово, Беровско, источна Македонија. Маалскиот менталитет на дело, како што се вели.
Оваа семејна врска меѓу двајцата премиери ја имаше својата вредност. Не знам кога се роди, но тогаш веста дојде како шок- двајцата премиери одлучиле да одат заедно во Рим на 24 мај за да му оддадат почит на делото на Свети Кирил. И да ги стимулираат нивните цркви, нивните свештеници да сослужуваат во спомен на светителот. Не е важно дали тоа даде резултат, важното е тоа што се направи обид. Потоа вечерта фамилијарно да отидат во некој локален ресторан на вечера. Сепак сум сигурен дека ниту Георгиевски ниту Костов ја поминале границата меѓу пријателството и политиката. Но, политичкиот резултат беше факт. И тоа беше корисно за двете земји. Костов сигурно дека не е идеален, но тој има свои лични заслуги за односите на Бугарија со Република Македонија во тоа време. Тој се претвори во фактор во домашниот политички живот покрај Вардарот, дури учествуваше во помирувањето на коалициските партнери во владата, Љубчо Георгиевски и Арбен Џафери. Работите не продолжија, виновно беше политичкото време.
Изгледа дека примерот со Костов и Георгиевски не беше заборавен толку брзо, бидејќи, во април 2003 година, кога премиерот Симеон Саксобурготски ја посети Македонија, неговиот домаќин, лидерот на СДСМ, Бранко Црвенковски во Охрид, буквално да ги опседна гостинот и неговата сопруга . Неформална семејна вечера, долг разговор, нескриена љубопитност од страна на Црвенковски и неговата сопруга кон Симеон и дона Маргарита. Не знам за што разговарале, што домаќинот го прашал својот гостин од Софија, но Црвенковски остана таков каков што беше и порано. Потоа стана претседател на пет години, се врати кратко како лидер на социјалдемократите и се повлече во политичката сцена, на сличен начин како неговиот долгогодишен ривал и политички противник, Љубчо Георгиевски. И на двајцата им помина времето.
По подолг период на безвремие под водство на Никола Груевски, дојде момент кога новиот бугарски претседател, Румен Радев, се обиде да воспостави колегијални врски со Ѓорѓе Иванов, шеф на државата во два мандати. Но, кога тој професор со слаб карактер еднаш или двапати го доведе во заблуда Радев и покажа недостиг на искреност во нивната врска, работите дојдоа на свое место. И неговиот мандат заврши. Него го замени Стево Пендаровски, со кого Радев се состана во Скопје на денот на инаугурацијата на новиот претседател на Република Северна Македонија. И сега, во време на тешка криза во нашите односи со Скопје, Радев го покани Пендаровски да летаат заедно во Рим, повторно со истата намера и во исто време како што тоа го правеа некогаш Георгиевски и Костов. Времето е различно, ситуацијата е поинаква, ликовите се нови. Но, надежта за нешто добро во нашите билатерални односи останува.
Но, дури и без излегување на семејна вечера, заедничкото патување на Радев и Пендаровски изгледа се исплатеше. Премиерот Заев најави продолжување на дијалогот со неговиот колега, службениот премиер Јанев и ќе се сретне со него деновиве на еден од трите гранични премини меѓу нашите две земји за да ги прими 50.000 вакцини ветени од Радев Сигурен сум дека тоа ќе се случи, иако не сакам да се повтори „моделот“ со кој Александар Вучиќ и Зоран Заев во февруари на граничниот пункт Табановце демонстрираа братска љубов и поддршка меѓу луѓето од двете поранешни југословенски републики. Истата таа поддршка Скопје сега ја плаќа со околу 3 милиони евра, наменети за патувањето без патарина низ РС Македонија за српските туристи кои својот летен одмор ќе го поминат во Грција.
Повеќе од сигурен сум дека Радев ќе обезбеди вакцини. Дури и само за да му покаже на Борисов дека кога ќе им се даде ветување на луѓето крај Вардарот, истото мора да се исполни.
Но, прашањето што ќе се случи со европската интеграција на Северна Македонија останува со полна сила. Дури и заедничкиот лет кон убавиот и симболичен Рим не може да даде одговор на истото. Барем не сега.
