Од 2008 година, прославите на Денот на победата, посветен на поразот на нацистичка Германија станаа годишни прослави кои се претворија во она што некои руски опозиционери го нарекуваат „Лудило на победата“ (победобесие). Обемот и интензитетот на глорификацијата на Втората светска војна и на Кремљ како вечен бранител од „нацизмот“ добија димензии без преседан. Но, тоа не беше секогаш случај.
Прославување во советско време
Во Советскиот Сојуз, јавното одбележување на Денот на победата беше ограничено, особено пред 1965 година. На 9 мај 1945 година, голем огномет во Москва го одбележа поразот на нацистичка Германија, додека историската Парада на победата на Црвениот плоштад се одржа на 24 јуни 1945 година.
Во 1945 година, 9 мај беше прогласен за државен празник во СССР, статус што го задржа само до 1947 година.
Веднаш по војната, советските власти и советското население очигледно веруваа дека има малку што да се слави на 9 мај. Победата беше постигната, но по страшна и катастрофална цена. Советските народи, особено во западните делови, вклучувајќи ги Украина и Белорусија, ја платија оваа војна со десетици милиони жртви, огромно уништување и страдање. Во овој контекст, 9 мај останал да биде редовен работен ден до 1965 година.
Во првите две повоени децении, немаше големи јавни прослави на Денот на победата. Парадата се одржа само еднаш, во 1945 година. Денешниот слоган блесна од руските лидери дека „Можеме да го повториме“ ќе изгледаше варварско и неприфатливо бидејќи општеството со години беше во длабок повоен шок.
Годините на Брежнев
Во 1965 година, советскиот лидер Леонид Брежнев го прогласи Денот на победата за државен празник. На 9 мај 1965 година, тој ја организира втората Парада на победата на Црвениот плоштад во Москва. Очигледно, советските власти решија да го зајакнат „патриотизмот“ и да ја манифестираат советската слава со употреба на победата над нацизмот. Така, на СССР му требаа две децении да се помири со огромната катастрофа од Втората светска војна. Од 1965 година, Денот на победата сѐ повеќе се слави како „среќен“ празник.
Што се однесува до Парадите на победата на Црвениот плоштад, имаше само четири воени паради во советската историја – во 1945, 1965, 1985 и 1990 година. Воената парада во чест на Денот на победата беше нешто многу ретко и необично. Овој ден најмногу се прославуваше преку цивилни паради, огномети, комеморативни настани и средби со ветераните.
Ден на Октомвриската револуција
Важно е да се запамети дека главниот советски политички празник во текот на целата историја на СССР од 1918 година беше годишнината од Октомвриската револуција одбележана на 7 ноември. Секоја година на овој ден, СССР ја организираше својата главна воена парада на Црвениот плоштад и се фалеше со својата воена моќ како составен дел од советската култура. Главната порака не се фокусираше на 9 мај, туку тоа порано беше насочено кон ширењето на комунизмот и неизбежноста на претстојната светска револуција.
Путин и „лудилото на победата“
Владимир Путин дојде на власт во 2000 година. Од 2007-2008 година, руската прослава на Денот на победата претрпе значителна промена. Путин, кој постави отворен геополитички предизвик со неговиот озлогласен говор во Минхен од 2007 година кога влезе во конфронтација со она што тој го гледаше како „западна доминација“, одлучи да го искористи Денот на победата како клучен елемент на неговата домашна пропаганда. Требаше да го зајакне „патриотизмот“, да ја глорифицира руската војска и да ја мобилизира јавноста пред западната „закана“ за Русија.
Од 2008 година, суштински промени од владеењето на Путин
Под власта на Путин, се појавија неколку фундаментални промени во прославите на Денот на победата:
Пред 2008 година, суштината на Денот на победата беше почит кон жртвите и ветераните од Втората светска војна. На овој ден, општеството ги одбележуваше сите злосторства на војната и херојството на нејзините преживеани кои ги споделија своите страшни спомени со порака дека таквите настани никогаш не треба да се повторат.
По 2008 година – и по војната на Русија против Грузија во август истата година – идејата зад прославите на Денот на победата се претвори од „Никогаш повеќе“ во „Можеме да го повториме“. Во времето на Путин, денот се претвори во агресивен ритуал кој ја промовира руската воена моќ, подготвеноста на Кремљ да употреби воена сила против своите противници и ден во кој се величи самата војна и сите нејзини злосторства.
Нови ритуали
Од 2008 година, парадите на Денот на победата станаа годишни, а количината на прикажана воена опрема драстично се зголеми. Покрај тоа, руските воздухопловни сили почнаа да учествуваат на парадата во Москва. Дури и во советско време, летовите на борбени авиони над руската престолнина беа исклучително ретки. Исто така, по 2008 година, руските власти измислија нови ритуали за Денот на победата кои не се користеа во советско време, барем не во толку голем обем.
Како прво, Путин ги замени старите советски симболи (Црвеното знаме) со портокалово-црната лента на Свети Џорџ, која стана главен амблем на „Денот на победата“ на самиот Путин, додека Црвеното знаме стана второстепено.
Како што ветераните старееја и умираа, беа направени обиди повторно да се измисли или подмлади 9 мај. Руските власти, исто така, започнаа да организираат масовни јавни маршеви на таканаречениот „Бесмртен полк“, каде што помладите Руси маршираа со слики од нивните дедовци кои учествувале во Втората светска војна. Тоа беше првично граѓанска иницијатива која Кремљ ја присвои. Овие маршеви на „Бесмртниот полк“ собраа милиони Руси. Тие станаа најголемите јавни демонстрации во поновата руска историја. Многу луѓе маршираа по нивна одлука, но исто така има и многу сведоштва дека ученици и училишни деца се мобилизирани да ги пополнат парадите и да прикажат слики непознати за нив, но кои им ги врачиле организаторите.
Оваа година, 2023, парадата на Бесмртниот полк беше откажана со одлука на 18 април, но беше заменета со повици до луѓето да се приклучат на виртуелните онлајн паради. Можеби властите стравуваат дека парадата би можела да стане симбол на несогласување ако луѓето прикажуваат слики од најблиските убиени во „специјалната воена операција“, каде што официјалните бројки за жртви ретко се прикажуваат како нереално ниски.
Западот станува непријател
Главниот слоган на Денот на победата на Путин е „Можеме да го повториме“. Паралелно, имаше уште посилно минимизирање на важноста на материјалната поддршка добиена од западните сојузници во текот на 1941-1945 година. Од признавањето од страна на Сталин и Хрушчов „…Без машините што ги добивме преку Lend-Lease, ќе ја загубивме војната“ до тврдењата дека тој „не одиграл никаква одлучувачка улога“. Се чини дека оваа позиција е прифатена од поголемиот дел од населението.
Сега, главниот непријател е исто така јасен – денешниот „фашистички/нацистички“ Запад. Пропагандата на Путин сè уште ја промовира пораката дека Русија не се плаши да „повтори“ страшна војна со десетици милиони жртви и огромни загуби и уништувања само за да ја покаже својата „големина“ и „слава“.
Овој тренд се забрза во текот на 2010-тите, особено по инвазијата и нелегалната анексија на Крим во 2014 година. На 9 мај 2022 година, по почетокот на целосната војна против Украина, Путин најголемиот дел од својот говор го посвети на нападот против Западот и оправдувањето на инвазијата на Украина.
2022: помалку воена опрема
2022 година означи промена во квантитетот и квалитетот на воената опрема прикажана на воените паради на Денот на победата. Борбените авиони, на пример, не учествуваа поради „временските услови“, според властите. Но, многу искусни пилоти и авиони се изгубени за време на операциите во Украина. Останува да се види колку авиони ќе се појават на овогодишната парада.
Оваа, 2023 година, дури и без „Бесмртни полкови“ да ги полнат улиците, едно нешто изгледа сигурно. Говорот и реториката на Путин ќе бидат жестоки.
Ако количината на воена опрема е помала од лани, неговите зборови ќе се обидат да компензираат. Неодамнешниот инцидент со беспилотни летала над Кремљ се чини дека само го зајакнува тврдокорниот тон. Претходно оваа година, за време на неговите говори на меморијалните настани за Ленинградската блокада и битката во Сталинград каде што тој ги нарече овие времиња егзистенцијална битка за Русија.
извор: EUvsDISINFO/Civil Media
