Христо Копано е роден во Истанбул и сега е наследен Бугарин од шеста генерација. Семејството на неговиот татко пристигнало во 19 век од костурското село Бобишта, кое сега е во Грција. Лозата на неговата мајка е од Дебарско, Северна Македонија, таа дошла во Турција уште во 1840 година. Најпрво се вработуваат кај богати локални Турци, а потоа отвораат слаткарница. Неговиот прадедо имал сувомеснати производи, дедо му станал сопственик на ресторан, а подоцна долги години работел како батлер во бугарското училиште Егзарх Јосиф, основано во 1896 година, каде што учеле предците на Копано. Таму заменик директор и учител бил познатиот поет Никола Фурнаџиев.
Страста за архиви
Интересот на Христо Копано за историјата на бугарските семејства во Истанбул датира од неговото детство. Тој е машински инженер, но се занимава и со бугарската заедница во метрополата и нејзините корени во минатото. Постарите локални Бугари му помогнале на истражувачот со своите сеќавања. Пребарува архивски документи, собира факти, учествува на конференции, објавува статии. Тој очекува наскоро да излезе од печат неговата книга со историската студија за округот Шишли, каде што се наоѓа Бугарската егзархија.
Огништата на православието во Отоманската империја
Во 1849 година, со учество на кнезот Стефан Богориди и многу Бугари од заедницата во Истанбул, била отворена Бугарската црква – прва во Отоманската империја.
„Замислете како во тоа време Скопје, Охрид, Битола, Дебар, Лерин, Костур и сите градови што се сега во Северна Македонија и Грција биле дел од Бугарската егзархија. За жал, ова големо дело исчезна со Балканската војна, а и денес сите факти се толкуваат сосема поинаку од историските вистини“, вели Копано.
Копано објаснува дека црквата Свети Стефан била донација од Стефан Богориди, внук на Софрониј Врачански и била првата црква со богослужба на бугарски јазик во рамките на Отоманската империја. Ова е и местото каде за првпат се читаше султановиот ферман со кој се дава независност на Бугарската егзархија. Се започнало со 4-5 епархии, а егзархот Јосиф успеал да добие ферман за речиси целата територија на бугарските региони Македонија и Тракија, непосредно пред Балканската војна во 1912 година.
„Сакам да нагласам дека двете семејства – на татко ми и на мајка ми – потекнуваат од Македонија, но тие се Бугари, како и јас. Историјата не може да се искривува и искривува според политичките интереси“, нагласува истражувачот. Нему му остануваат нејасни тврдењата на Северна Македонија кон Бугарија, тој смета дека се засновани на фабрикувани факти.
Училиштата на Бугарите
Копано вели дека според некои извори, во средината на 19 век, во главниот град на Отоманската империја живееле околу 40-60.000 етнички Бугари, кои во отоманските архиви се нарекуваат „Рум Милет“. „Лесно може да се докаже дека во 1915-1920 година Бугарите живееле токму околу Егзархијата, маалото било буквално бугарско. Улицата зад зградата се викаше Бугарска чаршаса (бугарска чаршија)“, објаснува Капано. Недалеку од Егзархијата се наоѓа старата бугарска богословија – егзархот Јосиф го купил местото во 1890-тите.
Бугарското училиште „Егзарх Јосиф“ не е првото такво училиште во Цариград – првото ги отвори вратите во 1857 година, основано во „Свети Стефан“ со името „Св. Кирил и Методиј“, но и пред него имало такви училишта во различни области на градот.
Во Истанбул сè уште има потомци на великобугари
А сега бугарската заедница ја населува областа околу Егзархијата во Шишли. Бугарската заедница во Истанбул не ја интересира политиката – културата и образованието им се важни. Во Истанбул живеат потомците на Стефан Богориди, Гаврил Крастевич, големите претприемачи и трговци од кланот Тапчилестов, во Истанбул живеат светите Иларион Макариополски, егзарх Антим, егзарх Јосиф, Александар егзарх. Во 19 век во царската престолнина излегувале 16 бугарски весници, Петко Рачов Славејков го печател бугарскиот весник „Македонија“.
Целата статија можете да ја прочитате на:
www.dw.com/bg/za-blgaria-s-obic-hristo-kopano-ot-istanbul/a-67032509
