На 25.11.2025 година, во 18:30 часот, пред бројна публика во Галеријата „BHROX Bauhaus Reuse“ во Берлин, Германија, беше отворена архитектонската изложба „Жените во македонската архитектура: обновата на Скопје“ (Women in Macedonian Architecture: Rebuilding Skopje) на авторите Ана Ивановска Дескова, Владимир Десков, Јован Ивановски, Теа Дамјановска и Михајло Стојановски.
Сместена на Ернст-Ројтер-Плац (Ernst Reuter Platz), Галеријата „BHROX Bauhaus Reuse“ е изградена од оригиналните фасадни елементи на историската зграда на Школата Баухаус во Десау и претставува пионерски пример за трансформација на архитектонското наследство. Покрај тоа што ја чува значајната историја на Баухаус, галеријата функционира како транс-дисциплинарна урбана лабораторија посветена на истражување на иднината на модернизмот, градежната култура и одржливоста. Таа активно ја ангажира јавноста преку работилници, изложби и партиципативни проекти, што ја прави активна културна платформа за преиспитување на тоа како архитектонското наследство може да ги обликува современите културни и еколошки практики. Изложбата „Жените во македонската архитектура: обновата на Скопје“ ја заокружува програмата „Модерната еманципација“, која започна со одржувањето на фестивалот „Жените во архитектурата“ (WIA2025-Festival) во месец јуни 2025 година, и е во рамки на архитектонскиот фестивал „Триенале на Модерната“ (TDM2025 – Triennale der Moderne), кое по петти пат се одржува во градовите каде некогаш била сместена Школата Баухаус: Берлин, Десау и Вајмар.
Архитектонската изложба „Жените во македонската архитектура: обновата на Скопје“ е резултат на повеќегодишно истражување и го претставува креативниот придонес на жените архитекти во македонската архитектура, со цел да придонесе за подобро разбирање, поголема видливост и културолошко вреднување на архитектонското наследство што го оставиле на идните генерации. На изложбата во Берлин се претставени повеќе од 30 дела на избрани жени архитекти: Мимоза Несторова Томиќ, Вера Ќосевска, Љубинка Маленкова, Олга Папеш, Василка Ладинска, Прохирија Хаџи Костова Пешиќ, Нада Савеска, Донка Петкова Костиќ и Росанда Мичева.
Образувани во веќе реномираните архитектонски школи и културни центри во поранешна Југославија – Белград, Загреб и Љубљана, каде архитектонскиот модернизам навлегувал директно од европските центри – Париз, Берлин, Виена, Прага итн., по враќањето во Скопје и работата во бројни проектански организации тие извршиле силно влијание врз развојот на македонската архитектонска сцена, ширејќи ја модернистичката идеја и култура помеѓу помладите генерации на архитекти.
Промоцијата на македонската архитектура во Берлин продолжува во четврток, на 27.11.2025 година, во реномираната Берлинска галерија (Berlinische Galerie), која е клучна културна институција во Берлин посветена на истражување на модерната уметност, фотографија и архитектура. Сместена во поранешна индустриска зграда во населбата Кројцберг, Берлинската галерија служи и како историска архива и како култ(ур)но место каде активно се преобмислува постојано променливиот уметнички идентитет на Берлин. Кураторката од Берлинската галерија Катарина Депиш, заедно со архитектите Ана Ивановска Дескова, Владимир Десков и Јован Ивановски, истовремено ќе водат музејска тура и пред посетителите ќе водат разговор на тема: „Другарки и тимски играчи – жените кои ги изградија Источен Берлин и Скопје“ (Comrades and team players – Women who built East-Berlin and Skopje). Разговорот ќе ја истакне работата на жените архитекти и урбанисти во Источен Берлин и во Скопје, во контекст на општествените и политичките настани помеѓу 1945 и 1989 година, преку дијалог меѓу кураторите на двете изложби „Другари и тимски играчи – жени кои го изградија Берлин, главен град на ДДР“, поставена во Берлинската галерија, односно „Жените во македонската архитектура: обновата на Скопје“, поставена во Галеријата „BHROX Bauhaus Reuse“.
Претставувањето на македонската архитектура во Берлин продолжува на 29.11.2025, кога архитектите Ана Ивановска Дескова, Владимир Десков и Јован Ивановски ќе имаат свое излагање на меѓународната конференција на тема „Прогресивно наследство“, што се одржува во рамките на „ЕТОМ – Европско триенале на модернизмот“ (ETOM – European Triennale of Modernism) и „НЕБ – Нов европски Баухаус“ (NEB – New European Bauhaus). На конференцијата ќе бидат претставени различните практики на истражување на модернизмот како „прогресивно наследство“, во смисла на неговата важност во градењето на општествената кохезија и активната културна соработка, особено во Централна и Источна Европа.
Истражувањето „Жените во македонската архитектура: обновата на Скопје“ (Women in Macedonian Architecture: Rebuilding Skopje) беше финансирано во 2021 година од Амбасадата на Швајцарија во Северна Македонија, а претходно беше јавно претставено во Музејот на Македонија во месец декември 2021 година, како и во Македонскиот културен центар во Њујорк во месец јули 2025 година. Реализацијата на изложбата во Галеријата BHROX е подржана од Министерството за култура и туризам на Република Северна Македонија, компанијата „Рединг ОГ“ Скопје, Универзитетот „Американ Колеџ“ Скопје, Архитектонскиот факултет при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје и Континео 2020. Изложбата „Жените во македонската архитектура: обновата на Скопје“ (Women in Macedonian Architecture: Rebuilding Skopje), ќе биде отворена за јавноста до 14 декември 2025 година.
Текстот Архитектонска изложба во Берлин: „Жените во македонската архитектура: обновата на Скопје“ е превземен од МАКФАКС.
