„Додека не се загарантираат правата на Бугарите во РС Македонија, Софија ќе биде скептична во врска со започнувањето на преговорите за Република Северна Македонија за членство во ЕУ. Решавањето на проблемите на Бугарите, нивната недискриминација е централно прашање што Скопје мора да го реши доколку сака да стане член на европското семејство“, изјави во интервју за БГНЕС Бојко Ноев, дипломат и двапати министер за одбрана / 1994-1995 и 1999-2001 /.
Фактот што некои медиуми и аналитичари, поради незнаење на терминологијата или од други причини, го користеле зборот „малцинство“ е посебно прашање. Според него, не е добро кога другите политичари и набљудувачи ја земаат оваа грешка и ја множат во своите коментари, оди дотаму што го обвинуваат бугарското Министерство за надворешни работи за неспособност.
„Едноставно, тогаш го забележавме. Бугарското Министерство за надворешни работи никогаш не зборувало за малцинство “, нагласи Ноев.
Тој е категоричен дека правата и недискриминацијата на македонските Бугари е клучно прашање во позицијата на Софија. Според него, тука треба да се бара толкување на зборовите на министерот за надворешни работи Стоев, дека парламентот треба да постави пофлексибилна рамка за преговорите со РС Македонија.
„Досега не се зборуваше толку категорично и силно, но моето очекување е овие прашања да заземат се повеќе централно место во бугарската позиција. Дојде време да разговараме за суштината на проблемот во нашиот однос кон Република Северна Македонија. Дебулгаризацијата што се одвива таму 75 години не запре во последните 30 години. Ова се 30 години во текот на кои Бугарија беше единствената земја што безрезервно даваше од својот залак за да им помогне на своите браќа од РС Македонија во нивните најтешки моменти. За тоа време, некои бугарски политичари си дозволија да заспијат со измамнички ветувања за блискост и разбирање“. потсетува Ноев.
Дипломатот истакнува дека политиката на дебугализирање не само што не беше запрена и одложена, туку продолжува на ист начин како и порано.
„Во последните неколку недели и месеци, се појасно се слуша гласот на македонските Бугари. Добро е што официјалното Скопје и Софија преговараат, но мора да се слушне и нивниот глас. Тие се носители на историјата за која некои се сомневаат, тие се носители на тагата што го снајде бугарскиот народ таму. Тие се директни наследници на луѓето кои беа убиени без суд и пресуда, испраќани во концентрациони логори итн. „Нашите сонародници во РСМ се оние кои го сносија и го сносат главниот товар на дебугаризацијата и ова го гледаме до денес“, рече Ноев.
Затоа, прашањето за правата и недискриминацијата неизбежно се појавува на дневен ред и станува клучно прашање што треба да се реши пред РСМ да ги започне преговорите.
„Бев многу импресиониран од она што го кажуваат македонските Бугари, вклучувајќи го и Петар Колев, кој е претседател на партијата Граѓанско Демократска Унија, дека тие сакаат и можат да бидат фактор во решавањето на постојните проблеми меѓу двете земји. Тие се состанаа со претседателот Радев и министерот за надворешни работи Стоев. Нивната желба е да помогнат, да се вклучат во процесот, така што решенијата за проблемите што засега не дозволуваат на Република Северна Македонија да започне преговори за членство, се забрзуваат. Мислам дека мислењето на македонските Бугари треба да стане важен фактор во процесот на преговори “, рече Ноев, кој е еден од водечките експерти во Бугарија за меѓународни односи.
Според него, повиците на Бугарите да бидат вклучени во Уставот на земјата, кои доаѓаат од самите нив , се многу важни во контекст на гарантирање на нивните права и како фактор на пријателство и стабилност во односите меѓу двете земји.
„Не зборуваме за барања за малцинство, туку само за Бугарите во РСМ да бидат третирани еднакво со сите народи споменати во Уставот. Не може да има Срби, Албанци, Турци, Бошњаци, Роми наведени без воопшто да се споменуваат Бугарите. Ова мора да се реши и добро е што македонските Бугари го покренуваат ова прашање, чии последици се од најголемо значење за нив “, рече Ноев.
Во врска со пописот, во РСМ има најмалку 120.000 македонски Бугари кои веќе имаат бугарско државјанство.
„Овие не се само носители на пасош или гастарбајтери, како што ги претставува пропагандата во Скопје. Станува збор за лица кои добиле бугарско државјанство врз основа на оригинални архивски документи, покрај изјавите за потекло што ги доставиле. Врз основа на тоа тие станаа бугарски државјани. Многу од овие луѓе го бараа своето бугарско државјанство како најдиректен пат до професионално и лично остварување, што им било одбиено во самата РС Македонија. За Бугарија нема да биде прифатливо тие да не се рефлектираат на претстојниот попис “, категоричен е Бојко Ноев.
Тој ја повика македонската влада или парламентот, со посебна декларација, да ги охрабри македонските Бугари смело да го изјават своето потекло, да не се грижат за своите права и да се попишат како што се декларирале кога добиле бугарско државјанство.
„Амандманот 39 во Уставот од 2019 година експлицитно вели дека македонската држава треба да ги охрабрува националностите во контактите со татковината, но повторно наведува само 6 националности, без да се спомнат Бугарите. Веројатно и Ромите имаат татковина, но не знаеме за кого станува збор. Но, сигурно знаеме дека за македонските Бугари Бугарија е татковина. Добро е владата во Скопје да ги охрабри овие луѓе да се претставуваат како Бугари, а не да ги потиснуваат “, повика Бојко Ноев.
Тој ја коментираше и изјавата на премиерот Зоран Заев, кој рече дека сега не може да ги запише Бугарите во Уставот.
„Не верувам дека премиерот Заев рече дека не може да ги запише Бугарите во Уставот сега и дека тоа може да се направи само кога неговата земја ќе влезе во ЕУ. Ова би значело дека некои во РСМ се обидуваат да тргуваат со правата на македонските Бугари, голем дел од кои се и бугарски државјани. Таквата мисла дури е во спротивност со меѓународно признаените правни и морални норми. Што значи да ги регистрираме и признаеме нивните права само по влегувањето на РСМ во ЕУ? Ова е прилично непринципиелна трговија. Правата на Бугарите во РСМ требаше да бидат загарантирани кога беше усвоен Уставот пред 30 години, а не да се одложува по хипотетичкото членство на РСМ во ЕУ “, инсистира Ноев.
Тој продолжува: „Денес не сум во активна политика и не можам директно да разговарам со премиерот Заев. Но, пред дваесет години, јас бев меѓу луѓето кои придонесоа тогашната ПЈРМ да остане на политичката мапа на Европа како целина, како што ја познаваме денес. И постоеше ризик таа да не биде таму. Патем, за тоа придонесоа и политичари како Владо Бучковски, Љубчо Георгиевски и други големи политичари од таа генерација. И во овој поранешен капацитет, и како личност која искрено сака РС Македонија да влезе во ЕУ еден час порано, би му рекол на Зоран Заев следново: би било голема политичка грешка да се мисли дека човековите права и прашањата за недискриминација можат да се тргуваат. Поврзувањето на гаранциите за правата на македонските Бугари со членството во ЕУ би било политичка кратковидост. Позитивно, сепак, ваквите позиции им помагаат на нашите сојузници во ЕУ и НАТО подобро да ја разберат загриженоста на Бугарија “.
Бојко Ноев ги повика македонските политичари да размислат многу сериозно за сигналите што доаѓаат и се повеќе ќе доаѓаат од Софија.
„Промената на Уставот ќе биде неизбежен услов за продолжување на разговорите за почеток на преговорите. И искрениот попис на Бугарите – исто така. Додека Бугарија не биде сигурна дека се загарантирани правата на Бугарите, дека не се дискриминирани, тоа ќе биде многу скептично за намерите на македонските политички елити. Ова е исто така главната пречка пред почетокот на преговорите со ЕУ “, нагласи Бојко Ноев.
Извор: Трибуна
