Исклучително интересен и корисен проект подготви турскиот историчар и бизнисмен Туфан Каја. Тој создаде посебна платформа на Интернет – maphub.net, на која беше поставена структурата на населението во Отоманската империја.
Интерактивната карта на јасен и лесен начин ја прикажува состојбата на населението на Балканот во времето на пописите, со податоците исцртани на сегашните географски граници на земјите кои биле под османлиска власт.
Податоците во оваа интерактивна карта се нацртани врз основа на различни пописи на населението во Отоманската империја, од кои најзначајни се пописите од 1881/82-1883 година и од 1914 година. Овие пописи се предмет на истражување на големиот турски историчар проф. Кемал Карпат во својата книга Отоманско население 1830-1914 Податоците на истакнатиот турски научник ги потврдуваат и поткрепуваат податоците од интерактивната карта на младиот истражувач Туфан Каја. На овој начин јасно се утврдува каков бил етничкиот состав на населението на крајот на 19 и почетокот на 20 век на териториите на денешните балкански држави.
Пописот од 1881/82-1883 година е првиот кој, покрај верската припадност, го земал предвид и етничкиот состав на населението во Отоманската империја и бројот на главните етнички групи – муслиманите (Турци, Черкези, Албанци, Бошњаци , Помаци), Грци, Ерменци, Бугари, Евреи. Во студијата се вклучени и католици, Сиријци, Цигани и странци. Студијата го зема предвид и полот на изброените мажи и жени.
Интересно е и поради друга причина – тој е прв по Берлинскиот конгрес од 1878 година, како резултат на кој се населуваат териториите на денешна Турција, Република Северна Македонија, делови од Бугарија, Грција, Албанија и западна Србија.
Како резултат на националните движења што започнаа меѓу христијанските народи на Балканот, во одделни делови од територијата на Отоманската империја започнаа вооружени судири меѓу Бугарите, Грците и Србите, како и меѓу нив и Османлиската држава.
Подрачјето на Македонија, чиј дел денес е во рамките на Република Северна Македонија, стана арена на најжестоките битки кон крајот на 19 век и почетокот на 20 век.
Според истражувањето на проф. Карпат, 2/3 од христијанското население во Македонија било дел од Бугарската православна црква. До втората половина на 19 век, Бугарите од османлиските власти биле перцепирани како дел од православната заедница, а не како посебен етнички елемент. Сепак, според проф. Карпат, Бугарите отсекогаш биле посебна етничка нација. Според професорот, по затворањето во 1767 година на Охридската патријаршија, сфатена како симбол на бугарскиот идентитет, Бугарите биле изложени на процес на „герцијанизација“ преку грчките училишта и цркви, со голема помош на Вселенската патријаршија лоцирана во Истанбул. Движењето за национална бугарска црква, кое започнало во 1850 година со одобрение на султанот, завршило во 1870 година со формирањето на Бугарската православна егзархија (црква).
Поради различните национални и политички интереси, споровите за етничкиот состав на населението во регионот на Македонија се причина за голем број конфликти и тензии меѓу Бугарите, Грците и Србите, кои започнаа веќе во рамките на Отоманската империја и продолжија во Балканската војна од 1912-1913 година, Првата и Втората светска војна.
Како што истакнува проф. Карпат, официјалната османлиска пописна статистика е еден од најдобрите извори за утврдување на етничкиот состав на ова население. Според пописот од 1881/82-1883 година, муслиманите броеле над 13 милиони луѓе. Бројот на Бугарите сè уште под османлиска власт изнесувал 962.288. Тие главно биле концентрирани во вилаетите Едрене, Сељаник/Солун, Манастер/Битола, Косово. Според истражувањето, бројот на Грци кои живееле во рамките на Отоманската империја во тоа време изнесувал 2.332.191, а тие биле расфрлани низ империјата, но главно во Едрене, Солун, Битола, Трабзон, Јанина, Истанбул и Егејските острови. Ерменците броеле 1.076.908 луѓе, главно населени во Анкара, Истанбул, Трабзон, Ван, Битлис.
Податоците од интерактивната карта на Туфан Каја јасно ја отсликуваат официјалната османлиска статистика и заклучоците на проф. Карпат. На овој начин младиот истражувач во голема мера придонесе за лесно и брзо согледување на статистиката од официјалните османлиски регистри.
Еве колкав бил соодносот на населението во главните градови на македонскиот регион на крајот на 19 век:
Преземено од турската веб страна: https://kentimsisli.com.tr
