ВОЈО МАНЕВСКИ
Летово што полека одминува беше навистина жешко. Гуглведер, Акуведер или не знам уште каков ведер беа нај отворани страни на интернет, сите станавме метеоролошки експерти. Температурата на воздухот е мерлив податок и кога почне да се мота околу 40-ка, веќе почнува да не измачува. Но, жешко беше и во општеството, толку жешко што многу усвитени глави дополнително се прегреаја и ја прават состојбата уште помачна. УВ индексот ќе се намали и горештините поради сонцето ќе почекаат да се свртат три годишни времиња, ама општеството ми се чини дека ќе продолжи да се загрева, се плашам и дека ќе почне да клокоти. Глобалното затоплување со оваа наша појава нема врска, ова е наша посебност.
Се наслушавме анализи за историски моменти и цврсти одлуки, а од разумен општествен дијалог каде силината на аргументите ги одредува одлуките или општественото расположение, речиси ниту трага. Имаме некаков „разговор“ помеѓу две страни кои не се почитуваат ниту ги уважуваат аргументите на спротивставената страна, исто како разговор на глуви на кои некој од страна мора со знаковен јазик да им ја објаснува важноста и суштината на разговорот. Стопати заклучивме дека имаме длабоко поделено општество кое тешко доаѓа до заеднички консензус. Вистината е дека градиме систем во кој се дели општественото богатство а не истото да се создава и зголемува. Ете господа социолози, објаснете го овој феномен. Заснован ли е врз традицијата или врз транзицијата? Зошто домовите и дворовите ни се чисти а улиците полни со нашиот заеднички смет? Оглувеавме ли мои почитувани сограѓани од разговорите меѓу глувите или огуглавме и оглупеавме.
Да го тргнеме малку на страна мудрување околу уставните измени. Тие најверојатно нема да се случат онака како што рационалниот свет го очекува тоа од нас. Како ќе биде немам појма, ама изгледа и оние што треба да знаат не се разликуваат многу од мене.
Да ѕирнеме малку во секојдневниот живот и во некои реални показатели извлечени од релевантни економско социјални податоци објавени во фељтонот на новинарот Остоиќ, а се засновуваат врз истражување на Љубљанскиот економски институт.
Во тие анализи стои дека резултат од нерационалните (националистички) политики во земјите кои произлегоа од Југославија е дека живееме пет години помалку од просекот во 1990 г. или сега осум години помалку од европскиот просек. Пластично објаснето, тоа значи дека 28 % од жителите на овие простори на возраст од 35 до 70 години ќе заминат во вечните векови, додека таква судбина кај чесите ќе ги снајде 15 %. Недофатливата Швајцарија е со загуба од само 8% од своите граѓани за ист возрасен профил и за истото време. Иако се работи за показатели во просек, сепак не може да не нѐ загрижува дека дополнително 20% наши сограѓани и сонародници го напуштиле нерационалниот Балкан и тоа без Бугарија која има дури околу 30 % иселени граѓани.
Статистиката е само еден сегмент, а кога се работи за просечни вредности треба да се побара местото на својот субјект во границите на бројките.
Просечната поголема долговечност во останатите држави не се должи само на генетиката. И ние имаме сограѓани во поодминати години, Бог нека ги поживее. Но, на просекот влијае смртноста во сите возрасни категории. Двојно поголемата смртност кај луѓето кои се на работоспособна возраст е податок поради кои треба не да бидеме загрижени, туку очајни. Ова покажува дека имаме сериозни проблеми во сите сегменти на животот – здравствената заштита, заштита при работа, квалитет на живот со помалку стресови, здрава средина, сиромаштија која исхраната ја сведува на преживување… Да не се правиме слепи и глуви, болеста кај граѓаните во голема мера е предизвикана од болеста на државата. А кој е вирусот што го заболува државниот механизам?
Ако статистиката покажува дека 28% од работоспособното население ќе го изгубиме додека е работоспособно, продолжувањето на животниот век на половината од нив би значело дека тие луѓе би создавале добра со кои ќе се зголемува БДП. Сега некој зајадлив ќе каже дека бројот на невработени би бил поголем, но да потсетам – можеби, ако државата е болна! Ако си поиграме малку со бројките, произлегува дека само поради оваа причина, Македонија губи над 7% од БДП. Ако се соберат сите БДП за годините од осамостојувањето до денес и се прилагодат вредностите на денешните цени, произлегува дека по овој основ, Македонија има загубено 25-30 милијарди евра! Милијарди евра, еееј! .Во текстот од каде ви ги пренесувам податоците пишува дека од почетокот на деведесеттите до крајот на втората деценија од овој век е изгубено по просечно 650 илјади евра по секој граѓанин на пост југословенските држави. Само го пренесувам податокот без да навлезам во методологијата на истражувањето зошто ме упатува на еден заклучок. Се она што е сметано за општествено богатство е прелеано ви раце на мал број на лица, домашни или странски. Тие се сопственици на богатството и нормално, ги диктираат процесите. Процесот ја зафати цела средна и Источна Европа како и Балканот. Само, резултатите не се исти ниту на национално ниту на поединечно ниво.
Словенија како најразвиен дел на Југославија, непосредно пред распадот имаше БДП двапати поголем од нашиот. Сегашните податоци кажуваат дека Словенија по жител има 4,5 пати поголем БДП. Хрватска е 2,5 пати над Македонија и 2 пати над Србија. Веројатно има нешто во европеизацијата, нели? А ние во 2023-та се занимаваме со бугаризација, без перспектива да престанеме, зошто така некому му е потребно да го продолжува процесот на користење на буџетот како бескраен низ на пљачкање на граѓаните.
Да завршам со прашањето, што ни беше темата за сите овие триесет години која ја подигаше температурата во општеството? Име, јазик, историја, народ, идентитет, разни меѓународни верификации… За тоа време не се изгради одржлив систем во ниту еден сегмент од општеството. Можеби само во банкарскиот сектор кој има двојна улога – и причина за слабостите во економијата и последица од истата слабост.
Сега ќе не замајуваат со исто така големи теми бидејки се неспремни за реформи кои можат да се прават под палката на преговорите со Европа. Тој процес изгледа не одговара на најголем дел од транзициските профитери кои и настанаа токму поради непостоењето на јасни правила и ОДГОВОРНОСТ кон заедницата и пред се државата Македонија со или без додавка. За жал, директно или индиректно, најчесто токму тие се јавуваат да бидат придвижувачи и реформатори на општеството – за да го спречат процесот!
А народот го ставаат повторно во проценти и статистики. За едно прашање 80% , 84% за друго. Милјарда евра изнесуваат субвенциите за земјоделие а храната ја имаме сѐ помалку по сѐ повисока цена. Кој добар домаќин нема да се замисли за последиците од ваквите политики кои се слични и во здравството и во образованието. Кои се политиките што ќе ги променат ваквите состојби? Како ќе се променат статистичките податоци во позитивна смисла? Тоа се прашања кои бараат одговор! Наместо тоа повторно ни нудат идентитетски прашања, историски личности и геополитички анализи. Не дека овие прашања се небитни, но дали тие се проблемот, затоа што според мое мислење идентитетот не може да се смени со никаков ферман? Повеќе ми стои дека е покривање на вистинските проблеми кои нашите „политичари“ не умеат а веројатно и не сакаат да ги решаваат. Ако и сега се фатиме на јадицата, мои почитувани сограѓани, нема вината да биде кај нив туку кај нас.
А, да прашам за етничкото потекло на богатите? Тие патриоти се или не? Ако се патриоти, како тогаш со преземањето на богатството и моќта не ја презедоа и одговорноста за својот народ и држава? Патриотизмот не е луксузна куќа, вила или автомобил. Тој е пат да се стигне до нив, тоа е модерната дефиниција. Ние оглувевме од дебатите ама и огуглавме на сѐ околу нас. Тие прогледаа, провидеа а огуглаа на нашите проблеми.
Превземено од Цивил Медиа
