Бумбарите и шимпанзата можат да научат вештини од членовите на истиот вид кои се толку комплицирани што никогаш не би можеле сами да ги совладаат, способност за која претходно се мислеше дека е единствена за луѓето, покажуваат две студии.
Еден од најголемите таленти на човештвото се нарекува „кумулативна култура“ – нашата способност да развиваме вештини, знаење и технологија со текот на времето, подобрувајќи ги како што се пренесуваат низ генерациите.
Оваа способност за пренос на способности, кои ниту еден поединец не може да ги научи сам, е одговорна за подемот и доминацијата на човештвото над светот.
„Замислете да ослободивте неколку деца на пуст остров“, рече Ларс Читка, екологист за однесување на Универзитетот Квин Мери во Лондон и коавтор на студијата за бумбари.
„Со малку среќа, тие би можеле да преживеат, но никогаш не би знаеле да читаат или пишуваат бидејќи тоа бара учење од претходните генерации“, рече тој во видеото објавено заедно со студијата во списанието Nature.
Претходните истражувања покажаа дека некои животни се способни за социјално учење – да сфатат како да направат нешто со набљудување на другите членови на нивниот вид.
Некои од овие однесувања се чини дека се усовршени со текот на времето, како што се неверојатните навигациски вештини на гулабите-носители или способноста на шимпанзата да кршат ореви, што сугерира дека тие можеби се примери за кумулативна култура.
Сепак, за научниците е тешко да ја отфрлат можноста дека поединечен гулаб или шимпанзо не можел сам да сфати како да ги постигне овие подвизи.
Затоа, тим научници предводени од Британците се свртеа кон скромниот бумбар.
Првиот чекор беше да се обучи тим од „демонстранти“ за да направат сложена вештина што подоцна би можеле да ја пренесат на другите.
Во лабораторијата, на некои бумбари им била дадена кутија која се отворала во два чекори. Тие имаа задача прво да го турнат синото јазиче, а потоа црвеното за на крај да ја пуштат слатката награда.
Коавторката на студијата Алис Бриџис, исто така од Универзитетот Квин Мери, изјави за АФП: „Таа задача е навистина тешка за бумбарите бидејќи ние во суштина бараме од нив да научат да прават нешто во замена за ништо“ за време на првиот чекор.
Во почетокот, збунетите бумбари само ќе се обидат да го турнат црвеното јазиче без претходно да го поместат синото, и на крајот би се откажале.
За да ги мотивираат бумбарите, научниците на крајот од првиот чекор поставиле слатка со шеќер, која постепено била повлечена додека бумбарите го совладале процесот.
Демонстрантите потоа беа споени со нови „неуки“ бумбари, кои ги гледаа демонстрантите како ја решаваат загатката пред да тргнат сами.
Пет од 15-те неуки бумбари брзо го решија проблемот во две фази без да им треба награда по првата фаза.
Бевме многу изненадени“, рече Бриџис. „Сите само се откачивме“ кога тоа првпат се случи, додаде таа.
Алекс Торнтон, професор по когнитивна еволуција на британскиот Универзитет во Ексетер, кој не бил вклучен во истражувањето, рече дека тоа е мал примерок.
„Но, поентата е јасна – задачата беше исклучително тешко да се научи сам, но некои бумбари можеа да ја решат преку општествено учење“, напиша тој во коментарот во списанието Nature.
Авторите на студијата рекоа дека тоа е прва демонстрација на кумулативна култура кај безрбетници.
Шимпанзата, нашите најблиски живи роднини, исто така го поседуваат овој талент, според посебна студија објавена во списанието Nature Human Behaviour.
Малку потешка беше комплицираната кутија за групата полудиви шимпанза во сиропиталиштето за диви животни Чимфунши во Замбија.
Тоа вклучуваше подигање на дрвена топка, држење на фиоката отворена, вметнување на топката и затворање на фиоката за да се ослободи наградата од кикирики.
Во текот на три месеци, 66 шимпанза се обиделе да ја решат загатката, но не успеале.
Потоа, холандски тим од научници тренирале две шимпанза да им покажат на другите како да го прават тоа.
По два месеци, 14 шимпанза, кои претходно не го совладале проблемот, го решиле.
И колку повеќе шимпанзата ги гледаа демонстрантите, толку побрзо научија да го решат проблемот.
Бриџис рече дека студиите „не можат, а да не ја преиспитаат идејата дека кумулативната култура, како исклучително сложена, ретка способност, е способна само за „најпаметните“ видови како луѓето.
Торнтон рече дека истражувањето уште еднаш покажува дека „луѓето имаат тенденција да ги преценуваат своите способности во однос на способностите на другите животни“.
