ДРАГАН МИШЕВ
Пред нешто помалку од 20 години, енигматичен хакер со сребрена коса од Австралија отвори веб-портал кој прерасна во, според неговите зборови, „џиновска библиотека на најпрогонуваните документи во светот“ – Викиликс, кој под водство на основачот Џулијан Асанж, оттогаш објави повеќе од 10 милиони документи за војна, шпионирање и корупција.
Групата се прослави во круговите на националната безбедност на САД во 2010 година поради објавувањето снимки од американски воздушен напад во кој загинаа ирачки новинари. Подоцна ќе исфрли повеќе од 250.000 доверливи американски дипломатски телеграми и стотици тајни досиеја во воениот затвор Гвантанамо.
Но, откако Викиликс придонесе за засилено мешање на Русија во изборите во 2016 година, тоа ги подгреа сомнежите дека групата – која се одржува како еднакви можности, без забрана за антитајност – дејствувала како ко-заговорник на Кремљ.
Прецизната природа на односот на Викиликс со Москва не е јавно позната. Анализата на PolitiFact откри документирана шема во која се чини дека интересите на двете страни се усогласени. Елементите на врската може да бидат разјаснети во истрагата на специјалниот советник Роберт Мулер, иако целосното објаснување за нивната можна координација можеби никогаш нема да биде познато.
Која беше улогата на Викиликс во 2016 година?
По повеќе од 12 години во Англија, вклучително и пет години поминати во затвор, и шест години затворен во амбасадата на Еквадор во Лондон за да избегне, како што вели, политички мотивирана шема за негова екстрадиција во САД, основачот на Викиликс Џулијан Асанж во средата се изјасни за виновен на Северните Маријански Острови, далечен американски комонвелт во Пацификот, и го напушти судот како слободен човек, објави ЦИВИЛ Медиа.
Сега одново фокусот падна на прашањата за односите на Асанж со Русија. Според истрагата на американските разузнаваичизаедница за мешање во претседателските избори во САД во 2016 година на кои победи Доналд Трамп покажа дека дури и додека Асанж беше во егзил, Викиликс одигра клучна улога во мешањето на Русија во изборите во 2016 година. „Изгледа“ дека Русите ја хакирале кампањата на демократката Хилари Клинтон, а потоа „јавно ги дистрибуирале тие материјали преку различни посредници, вклучително и Викиликс“.
Агенциите заклучија дека руската влада и претседателот Владимир Путин го фаворизирале Доналд Трамп пред Хилари Клинтон на изборите во 2016 година. За да му помогнат на Трамп, руски хакери украле е-пошта на демократските организации и на претседателот на кампањата на Клинтон, Џон Подеста и ги пренеле на Викиликс.
Според ПолитиФакт, две транши документи на Викиликс со штетен материјал за Клинтон дојдоа во клучни моменти за време на кампањата.
Кон крајот на јули 2016 година, демократите ја избраа Клинтон за свој претседателски кандидат на Демократската национална конвенција. Но, неколку дена пред конвенцијата за номинација, церемонија со цел да се поттикне партиското единство, Викиликс почна да објавува украдени мејлови на Демократската партија.
Првата транша – скоро 20.000 е-пошта – откри засрамувачки поглед на внатрешните размислувања меѓу Демократскиот национален комитет. Преписката се чинеше дека покажува дека партискиот апарат заговара за зајакнување на Клинтон и поткопување на нејзиниот ривал Берни Сандерс.
Е-поштата предизвикаа меѓусебна борба на демократите токму во моментот кога партијата се обидуваше да ја здружи поддршката за Клинтон.
Следната голема транша на Викиликс со штетни информации за Клинтон дојде месецот пред изборите, на 7 октомври.
Тоа попладне, Вашингтон пост објави видео од интервјуто со Access Hollywood во 2005 година, во кое Трамп се пофали дека неговиот статус на славна личност му овозможува да пипка жени.
„Морам да користам тик-такови, само во случај да почнам да ја бакнувам“, му рекол Трамп на интервјуерот Били Буш. „Знаеш дека автоматски ме привлекуваат убавите – само почнувам да ги бакнувам. Тоа е како магнет. Само се бакнувам. Не ни чекам. А кога си ѕвезда, ти дозволуваат да го направиш тоа, што било.
Помалку од еден час откако снимката на Трамп излезе во јавноста, Викиликс откри дека примил 50.000 мејлови на Подеста., објавувајќи првична транша од околу 2.000 пораки на претседателот на кампањата на Клинтон.
Времето на објавувањето на е-поштата на Подеста поттикна сомневања дека Викиликс сака да го одвлече вниманието од вестите на Access Hollywood.
Дали Викиликс соработува(ше) со Русија?
Голем број на документирани случаи каде интересите на Викиликс и Русија се наредени низ годините покренуваат прашања за тоа дали ова усогласување е чисто случајно или дали подиректна врска стои зад однесувањето на Викиликс во 2016 година.
Во август 2016 година, „Њујорк тајмс“ објави за „консензусот што се појавува“ меѓу американските претставници дека Асанж и Викиликс „веројатно немаат директни врски со руските разузнавачки служби“.
Сепак, тоа беше пред „протекувањето“ на големата транша со штетни информации на 7 октомври.
Јавната верзија на проценката на американската разузнувачка заедница – објавена два месеци по изборите – не зборува за нивната врска со вистинска длабочина, додека администрацијата на Трамп кажа малку на оваа тема, освен забелешката од април 2017 година на тогашниот шеф на Трамп на ЦИА, Мајк Помпео.
„Време е да се повика Викиликс за она што навистина е: недржавна непријателска разузнавачка служба често поддржана од државни актери како Русија“, рече Помпео во Центарот за стратешки и меѓународни студии.
Специјалниот советник Роберт Мулер во обвиненијата тврди дека руските разузнавачи, претставувајќи се како онлајн личност Гучифер 2.0, ги префрлиле демократските материјали на Викиликс, кој е идентификуван како „Организација 1“.
Русија негира дека се мешала во американската политика. Викиликс долго време тврди дека Москва не била нејзиниот извор на мејловите.
„Нашиот извор не е руската влада“, изјави Асанж за Шон Ханити од Фокс њуз. „Тоа не се државни партии.
Експертите се поделени околу тоа дали Викиликс дејствувал свесно или несвесно додека го унапредуваше мешањето на Русија во изборите.
„Идејата дека Викиликс дејствувал како несвесен агент на руската влада никогаш не била веродостојна“, рече поранешниот американски разузнавачки аналитичар Нед Прајс, истакнувајќи дека Русија била јавно обвинета за хакирање на компјутерите на демократите пред обелоденувањето на Викиликс.
„Мораме да запомниме дека луѓето кои стојат зад операцијата не се наивни – технички или на друг начин“, рече Прајс за Викиликс. „Оваа постава точно знаеше што прави и кој стои зад нејзината лошо родена стока.
Кетрин Фицпатрик, долгогодишен хроничар на активностите на Кремљ и поранешен активист за човекови права, отиде чекор подалеку, опишувајќи го Викиликс како „агент на влијание“ или предност за Русија.
„Не е само случајност што надворешнополитичките цели на Русија и Викиликс се исти“, вели Фицпатрик, сега руски преведувач и аналитичар во The Interpreter. „Тие се усогласуваат затоа што Викиликс соработува со руската влада.
Дејвид Мусингтон, висок соработник во Програмата за глобална безбедност и политика на CIGI , во разговор со поранешната водителка на CBC и BBC Radio Mary Ambrose вели:
„Џулијан Асанж и дозволи на Москва да го претвори во „корисен идиот“ и на крајот тој стана алатка што ја наруши кампањата на Хилари Клинтон и му помогна на Доналд Трамп да влезе во Белата куќа.“
Рационализацијата понудена од основачот на Викиликс беа наивни, демантирани со исходот на претседателскиот натпревар и покажуваат дека Асанж ја залутал својата длабочина, според Мусингтон.
„Неизбежен заклучок е дека Русија не се плашеше од преземање операции каде Викиликс беше корисна алатка – корисен идиот, според мене“, вели тој.
Некои експерти веруваат дека Асанж ја извршил понудата на Москва несвесно, служејќи како „корисен идиот“ на Кремљ.
Бредли Мос, адвокат за национална безбедност, вели дека постапките на Асанж се чини дека демонстрираат лична огорченост кон западните разузнавачки агенции. Сепак, тој не го купува аргументот дека Викиликс работеше рака под рака со Русија за време на изборите.
„Сигурно има причини да се сугерира дека Асанж и неговиот тим биле вознемирувачки наивни, па веројатно дури и намерно“, рече Бредли Мос, адвокат за национална безбедност. „Но, сè уште не се појавија докази кои сугерираат дека Викиликс навистина знаел колку точно се користат“.
Трети, пак, велат дека Асанж е опортунист кој се смета себеси за експлоататор на Русија, наместо обратно.
Според анализата на Њујорк тајмс во август 2016 година, активностите на Викиликс за време на периодот на егзил на Асанж се одвиваат по посебна шема.
„Без разлика дали по убедување, погодност или случајност“, пишува Њујорк тајмс, „објавувањето на документите на Викиликс, заедно со многу изјави на Асанж, често пати и донесоа корист на Русија, на сметка на Западот“.
„Њујорк тајмс“, исто така, истакнуваа дека во 2012 година, кога на Викиликс му снема пари, телевизиска програма водена од Асанж почна да се емитува на новинската организација РТ (Русија денес), финансирана од Кремљ и која постои за да служи на целта на Москва и да ги напаѓа западните интереси. Иако нема ништо незаконски во ова, тоа покажува дека Асанж е првенствено заинтересиран да го нападне западот, а истовремено да ги игнорира многу полошите злосторства што се случуваат во антизападните деспотски влади.
Мајкл Вајс, уредник во Дејли Бист и колумнист во Форин полиси, рече дека Викиликс одби да објави материјал што би можел да ја засрами руската влада.
Тој цитираше документ кој покажува дека државната руска банка ја поддржува економијата на сирискиот претседател Башар ал Асад. Документот бил во сопственост на Викиликс, но бил добиен само преку протечени судски документи.
Списанието Форин Полиси исто така објави дека Викиликс одбил „голем број документи поврзани со руската влада“ за време на кампањата во 2016 година, наместо да ги објави демократските документи кои биле означени како украдени од руски хакери.
Асанж дадваше „оправдување по оправдување “ зошто не може да ги објави овие документи. Лицето кое го кажа ова на ФП, претходно испрати документи до Викиликс, всушност, сакаше да докаже дека Викиликс не е контролиран од Русија, но на Асанж не му беше грижа. Ова е откако „персоналот и волонтерите на Викиликс или нивните семејства страдаа од руската корупција и суровост“.
Истовремено, Асанж ќе продолжи да ги критикува објавувањата на „Панамските документи“ бидејќи за него тоа беше „фаќање во костец со Путин, со Северна Кореја, со санкции итн. додека истовремено ги објавуваше Западните бројки“.
Се чини дека тој има тотален недостаток на гнев насочен кон овие деспотски влади, но има гнев само за владите кај кои има владеење на правото и слобода.
Воодушевување во Москва
Ослободувањето на основачот на Викиликс, Џулијан Асанж од британски затвор, не можеше да ги направи посреќни водечките руски пропагандисти, пренесува Дејли бист.
Главниот уредник на RT, Маргарита Симонјан, ја предводеше групата рано во вторникот со изјава на Телеграм во која му оддава почит на „најдобриот новинар на нашето време“. Истакнувајќи дека била „ужасно среќна“ што конечно видела дека Асанж ја добива својата слобода, таа се присети на таен разговор еден на еден за кој рече дека имала со него еднаш во „шумата надвор од Лондон“.
Откако го прашала зошто избрал да објави мноштво доверливи американски воени разузнавачки информации знаејќи дека како резултат на тоа ќе биде „ловен, коригиран, уништен“, таа рече, Асанж одговори:
„Едноставно не можам да поднесам да ме лажат“.
Но, пропагаторите на Кремљ секако беа воодушевени кога го видоа Асанж како шета на слобода во вторникот.
Покрај Симонјан, поранешниот советник на Владимир Путин, Сергеј Марков, го поздрави ослободувањето на Асанж како победа во тековната битка против „длабоката држава“. Асанж, рече тој, е „симбол на откривање на тајните злосторства на американската длабока држава“.
Еден популарен про-Кремљ телеграм канал дури отиде дотаму што го спореди Асанж со две руски личности осудени во САД, соодветно, за трговија со оружје и шверц на дрога – тврдејќи дека сите тие биле жртви на неконтролираниот американски правосуден систем:
„Случајот на Џулијан Асанж е на исто ниво со случаите на Русите Виктор Бут и Константин Јарошенко“.
Обвинувањата, притворот и барањето за екстрадиција на Асанж особено беа користени од руската пропаганда, која преку своите прокси пропагандисти случајот Асанж се обиде да го претстави како алиби за апсењата и затворањата на неистомислениците со режимот во Москва, особено се обиде да го поистовети со случајот Навални. Епологот на двата случаи, смртта на Навални во казнена колонија на далечниот Сибир и ослободувањето на Асанж кој си замина дома, во сончевата Австралија, само покажува дека двата случаи , не само што немаат сличност, како што сакаше да ги претстави руската пропаганда, туку напротив, тие се дијаметрално спротивни.
Сега, по ослободувањето на Асанж останува да видиме дали наскоро ќе дознаеме повеќе за односот на Викиликс со Москва?
