Европскиот парламент го одобри со 546 гласа „за“, 47 „против“ и 31 воздржан, новиот закон, договорен со Советот на 30 ноември 2023 година, со кој се обезбедуваат поединци и организации кои работат на прашања од јавен интерес, како што се основните права, обвинувањата за корупција, заштитата на демократијата или борбата против дезинформациите. Тие добиваат заштита на ЕУ од неосновани и навредливи тужби. Заштитата ќе важи за сите прекугранични случаи, освен кога и обвинетиот и тужителот се од истата земја на ЕУ како и судот или кога случајот е релевантен само за една земја-членка.
Финансиски заштитни мерки
Европратениците гарантираа дека жртвите се поцврсто заштитени со воведување две заштитни мерки – предвремено отфрлање доколку случајот е неоснован и можност да се побара од тужителот да ги плати проценетите трошоци на постапката, вклучително и правно застапување на обвинетиот и отштета. Доколку обвинетиот побара предвремено отпуштање, ќе зависи од тужителот да докаже дали постојат основи за продолжување на постапката. Судот, исто така, може да наметне други казни за барателите, кои често се политичари, корпорации или лоби групи, како на пример да им наложи да платат отштета.
Правни лекови за случаи кои не се членки на ЕУ и пристап до информации
За да се избегне шопинг на форум – кога барателот ја избира јурисдикцијата каде што нивните шанси за успех се најголеми – новите правила гарантираат дека пресудите на трети земји во неосновани или навредливи постапки против поединци или институции од ЕУ нема да бидат признаени.
Владите на ЕУ, исто така, ќе се погрижат потенцијалните жртви на навредливи тужби да можат да пристапат до информации на едно место за процедуралните заштитни мерки и правни лекови, вклучително и правна помош и финансиска и психолошка поддршка. Земјите-членки ќе мора да обезбедат правна помош во прекуграничните граѓански постапки. Тие, исто така, треба да ги објават сите правосилни пресуди во случаите SLAPP (стратешки тужби против учество на јавноста) и да соберат детални податоци за нив.
По пленарното гласање, водечкиот европратеник Тиемо Волкен (S&D, Германија) рече: „Судските тужби за SLAPP се закана за владеењето на правото и сериозно ги поткопуваат основните права на слободата на изразување, информирање и здружување. Тие се форма на правно вознемирување и злоупотреба на правосудниот систем, сè почесто користени од моќни поединци и организации за да се избегне јавен надзор. Нашите судови не треба вака да се злоупотребуваат за лична корист. Оваа директива ќе помогне во борбата против SLAPP, спречувајќи ги луѓето да ги користат судовите за да ги заплашат и одвраќаат новинарите и активистите да објавуваат информации и да спроведуваат еден вид самоцензура“.
Следните чекори
Директивата ќе стапи на сила на дваесеттиот ден по нејзиното објавување во Службениот весник на ЕУ. Земјите-членки ќе имаат две години да ги пренесат правилата во нивните национални системи.
Позадина
Во светлината на зголемениот број на SLAPP во ЕУ, европратениците предложија во резолуцијата од 2021 година мерки за заштита на новинарите, медиумите и активистите од законско вознемирување.
Со усвојување на оваа легислатива, европратениците одговараат на предлозите на граѓаните вклучени во заклучоците на Конференцијата за иднината на Европа: за спротивставување на дезинформациите и пропагандата (предлог 23 (5)), за развој на поефикасна и унифицирана политика кон автократски и хибридни режими и развивање партнерства со граѓанските организации (24 (8)), за воведување законодавство за справување со заканите за независноста на медиумите (27 (1)) и за строго спроведување на правилата за конкуренција на ЕУ во медиумскиот сектор (27 (2)).
